Μοντέρνα Βιβλιοθήκη : [Ο Ρινόκερος] του Ε. Ιονέσκο

Ο Ευγένιος Ιονέσκο ήταν Ρουμάνος θεατρικός συγγραφέας και από τους κυριότερους εκπρόσωπους του θέατρου του παραλόγου. Γεννήθηκε το 1909 στην Ρουμανία αλλά πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Γαλλία γι αυτό και το μεγαλύτερο μέρος του έργου του είναι γραμμένο στα γαλλικά. Πέθανε το 1994 στο Παρίσι. Ξεκίνησε αργά την θεατρική συγγραφή  και κυρίως διακωμωδούσε την ασημαντότητα της ανθρώπινης ύπαρξης ενώ απεικόνιζε έντονα την μοναξιά. Το πρώτο του έργο ήταν «Η φαλακρή τραγουδίστρια» το οποίο γράφτηκε το 1948. Μεγάλο μέρος του έργου του δείχνει την απέχθειά του για τον πραγματικό κόσμο. «Το να σκέφτεσαι αντίθετα από τη εποχή σου είναι ηρωισμός. Αλλά το να το λες είναι τρέλα»


Ο Ρινόκερος είναι θεατρικό έργο γραμμένο σε 3 πράξεις και είναι από τα πιο χαρακτηριστικά έργα που ανήκουν στο θέατρο του παραλόγου.

Υπόθεση


Το έργο εξελίσσεται σε ένα μικρό χωριό στην Γαλλία. Δύο φίλοι, ο Jean ο οποίος είναι έξυπνος, πνευματώδης και περήφανος και ο Berenger που είναι ντροπαλός, απλός και μεθύστακας, συναντιόνται σε ένα καφέ για να συζητήσουν για κάποιο σπουδαίο ζήτημα το οποίο ποτέ δεν αναφέρεται γιατί ο Jean θυμώνει με τον Beringer και τον μαλώνει για την ραθυμία του και τον αλκοολισμό του έως ότου ένας ρινόκερος τρέχει κατά μήκος της πλατείας ξαφνιάζοντας τους ανθρώπους οι οποίοι μαζεύονται και αρχίζουν να συζητούν το γεγονός. Τότε εμφανίζεται και ένας δεύτερος ο οποίος ποδοπατά μια γάτα. Αυτό προκαλεί οργή και μια γενική συζήτηση ξεκινά με το αν θα έπρεπε να επιτρέπεται στους ρινόκερους να κυκλοφορούν ελεύθεροι.
Ο Berenger μετά το γεγονός φτάνει αργοπορημένος στην εφημερίδα που εργάζεται αλλά ευτυχώς τον έχει καλύψει η Daisy,  με την οποία ο Berenger είναι κρυφά ερωτευμένος. Στο γραφείο έχει ξεσπάσει καυγάς μεταξύ του ευαίσθητου και λογικού  Dudard και του οξύθυμου Botard διότι ο Botard δεν μπορεί να πιστέψει πως ένας ρινόκερος είχε εμφανιστεί στην Γαλλία. Ο Botard διαφωνεί λέγοντας πως δεν μπορεί να υπάρχει μαζική ‘ρινοκερίτιδα’ και πως οι ντόπιοι είναι έξυπνοι και δεν μπορούν να επηρεαστούν από την κενή ρητορεία μιας μαζικής υστερίας. Εκείνη την στιγμή η σύζυγος ενός συναδέρφου τους, η κυρία  Bœuf μπαίνει μέσα και τους λέει πως ο άνδρας της θα λείπει το σαββατοκύριακο γιατί έχει πάει στους γονείς του. Την ίδια στιγμή ένας ρινόκερος ορμά στις σκάλες και αρχίζει να καταστρέφει τα πάντα. Η κυριά Boeuf ανακαλύπτει με τρόμο πως είναι ο άνδρας της αλλά παρόλα αυτά πά κοντά του ενώ οι υπόλοιποι προσπαθούν να διαφύγουν.  O Berenger πηγαίνει στο σπίτι του Jean για να απολογηθεί για την πρωινή συμπεριφορά του αλλά τον βρίσκει στο κρεβάτι άρρωστο.  Οι δυο φίλοι διαφωνούν πάλι μεταξύ τους για την μεταμόρφωση των ανθρώπων σε ρινόκερους μέχρις ότου ο Jean αρχίζει να μεταμορφώνεται σε ρινόκερο και κυνηγά τον φίλο του έξω από το σπίτι.

Στην τελευταία πράξη του έργου όλοι στην πόλη έχουν μεταμορφωθεί σε ρινόκερους εκτός από τον Berenger, την Daisy και τον Dudard. Ο Berenger είναι κλειδωμένος στο διαμέρισμά του προσπαθώντας να αποφύγει τους ρινόκερους και εκεί τον βρίσκει ο Dudurd που ανησυχούσε γι αυτόν. Ακολουθεί μια έντονη συζήτηση μεταξύ τους κατά την οποία ο Dudurd λέει πως οι άνθρωποι μεταμορφώθηκαν σε ρινόκερους γιατί το ήθελαν ενώ ο Berenger αρνείται να δεχτεί πως κάποιος άνθρωπος θα ήθελε χωρίς κανέναν εξαναγκασμό να μεταμορφωθεί σε ρινόκερο και του λέει για τον φίλο του τον Jean πόσο πολύ μισούσε τους ρινόκερους αλλά παρόλα αυτά μεταμορφώθηκε κι αυτός. Ο Dudurd του απαντά ότι οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν γνώμη. Εν τω μεταξύ έρχεται και η Daisy η οποία τους λέει πως και ο Botard είναι πια ρινόκερος. Ο Dudurd στο τέλος μην θέλοντας να διαφέρει από τους υπόλοιπους φεύγει και μεταμορφώνεται και αυτός σε ρινόκερο. Ο Berenger μένει μόνος του με την Daisy όπου κάποια στιγμή της εξομολογείται τον έρωτά του. Οι ρινόκεροι απέξω κάνουν φασαρία και στριγκλίζουν αλλά η Daiσυ κάποια στιγμή λέει πως δεν στριγκλίζουν αλλά τραγουδούν. «Κοίτα τους λέει στον Berenger, δεν τραγουδούν μόνο, αλλά παίζουν και χορεύουν». Κάποια στιγμή που ο Berenger γυρνά την πλάτη του η Daisy ανοίγει την πόρτα και φεύγει. Ο Berenger στην απελπισία του προσπαθεί να γίνει και αυτός ρινόκερος αλλά δεν τα καταφέρνει. “Θα πολεμήσω εναντίον τους, είμαι ο τελευταίος άνθρωπος που απέμεινε και έτσι θα μείνω μέχρι το τέλος. Δεν θα υποκύψω»

Σχολιασμός

Ο Ρινόκερος είναι ένα εξαιρετικά αλληγορικό έργο για τον ναζισμό όχι μόνο ως την κριτική του για τα απεχθή εγκλήματα του φασισμού αλλά περισσότερο ως προς την εξερεύνηση της λογικής εκείνων που υπέκυψαν στον φασισμό. Δείχνει πως μια καθολική συνείδηση ανατρέπει την προσωπική ελευθερία και υποτάσσει τον άνθρωπο μέσα σε αυτήν την νοοτροπία λόγω της δήθεν ασφάλειας που παρέχει. Έτσι σιγά-σιγά η προσωπική σκέψη εξαφανίζεται μπροστά στην συλλογική συνείδηση. Οποιοσδήποτε ξεχωρίζει είναι επικίνδυνος για το σύνολο. Το έργο αναδεικνύει την διαχρονικότητά του βασιζόμενο ακριβώς στην ανάγκη του ανθρώπου να ανήκει σε κοινωνικές ομάδες έστω και αν αυτές του στερούν την ελευθερία του.  Ο Ιονέσκο είναι προσεκτικός στο έργο δείχνοντας και την πλευρά των ρινόκερων όπου σιγά-σιγά γίνονται όμορφοι ενώ αυτοί που παραμένουν άνθρωποι γίνονται άσχημοι. Με αυτόν τον τρόπο δείχνει πως οι ευκολόπιστοι άνθρωποι εύκολα επηρεάζονται και υποτάσσονται σε μια υποτιθέμενη ανώτερη δύναμη όπως ήταν οι Ναζί. Οι ρινόκεροι είναι το δυνατό σύμβολο της ανθρώπινης αγριότητας και αυτή η ιδέα εξελίσσεται αργά μες στο έργο. Ο πρώτος ρινόκερος δεν προκαλεί καμιά ζημιά, ο δεύτερος ποδοπατά μια γάτα και μετά αρχίζουν οι ζημιές σε ιδιοκτησίες μέχρι που ο Jean επιτίθεται στον Berenger. Όλο το έργο οδηγεί σε μια ερώτηση. Πως οι άνθρωποι επέτρεψαν την βαρβαρότητα του ναζισμού στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο.



Πηγές SparkNotes, Wikipedia, GradeSaver