[Nίκος Καζαντζάκης Ο τραγωδός] ~ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

«Ό, τι με ενδιαφέρει δεν είναι ο άνθρωπος, μηδέ η γης, μηδέ ο ουρανός, παρά η φλόγα που κατατρώει άνθρωπο, γης και ουρανό. Η Ρουσία δεν με ενδιαφέρει, παρά η φλόγα που κατατρώει την Ρουσία. Καλυτέρεψη της μοίρας της μάζας, ή του εκλεχτού, ευτυχία, δικαιοσύνη, αρετή – λαϊκά δολώματα που δεν με αγκιστρώνουν. Ένα μονάχα πράμα με συνεπαίρνει : Το ζητώ παντού και τα’ ακολουθώ με τα μάτια, με τρόμο κι ευτυχία : Την κόκκινη γραμμή που τρυπάει και διαπερνά, σαν κομπολόι από κρανία,  τους ανθρώπους. Δεν αγαπώ παρά την κόκκινη τούτη γραμμή, μοναδική μου ευτυχία είναι να τήνε νιώσω να τρυπάει και να διαπερνά το κρανίο μου, κομματιάζοντάς το. Κάθε άλλο πράμα μου φαντάζει εφήμερο, ηλίθια φιλανθρωπικό και χορτοφάγο, ανάξιο για μια ψυχή που λευτερώθηκε από κάθε ελπίδα. Το γνωρίζεις καλά, Παντελή, ο δικός μου αρχηγός δεν είναι κανένας από τους τρεις της ανθρώπινης ψυχής.

Μηδέ ο Φάουστ, μηδέ ο Άμλετ, μηδέ ο Δον Κιχώτης παρά ο Δον Οδυσσέας. Με το τρεχαντήρι του ήρθα στην Ε.Σ.Σ.Δ. Άκουσε κατά το Βοριά, μέσα στην υπερβόρεια καταχνιά, μια καινούρια Σειρήνα. Τη σλάβικη Σειρήνα. Να’ μαστε μπροστά της, χωρίς να κλείσουμε τ’ αυτιά, χωρίς να δεθούμε στα κατάρτια, πηγαινοερχόμενοι μέσα στο πλεούμενο μας, λεύτεροι. Ακούμε το περίφημο τραγούδι και κρατούμε την ψυχή μας άθιχτη. Ο Καπετάν Δυσσέας, ασάλευτος στην πλώρα φωνάζει : «Έ σύντροφοι! Ανοίχτε το μυαλό, γιομώστε τα σπλάχνα σας» 

Επιστολή του Νίκου Καζαντζάκη προς τον Παντελή Πρεβελάκη το 1927, από την Ρωσία.

Στην ποίηση του Ν. Καζαντζάκη κεντρική θέση κατέχει η «Οδύσσεια» ένα έργο που έφερε σε πέρας μέσα σε 12 χρόνια μεταγράφοντάς το αδιάκοπα. Το αποτέλεσμα : 33333 στίχοι, το μακρύτερο έπος της λευκής φυλής όπως χαρακτηρίστηκε. Μέτρο του ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος. Όλη η εμπειρία και το οδοιπορικό της ψυχής του ποιητή έχουν με μια σπάνια δύναμη εναποτεθεί σ’ αυτούς τους στίχους. Η βασανιστική του πορεία από το πρόσωπο του Χριστού στην ασκητική του Βούδα, στο επαναστατικό κήρυγμα του Marx. Στο τέλος ο ποιητής φαίνεται να απομένει ολότελα μόνος. Πίσω, στο χαμένο ορίζοντα, μόνο μια μορφή μπορούμε αμυδρά να ανιχνεύσουμε, τον παλιό του δάσκαλο Νίτσε.

"Κι οι κόρφοι της στα πέρα πέλαγα μοίραζαν τον αγέρα

Τρόμαξα κι είπα : πιο βαθύ δεν είδα πρόσωπο θανάτου

Άχ, να’ χεν η ψυχή του αντρούς κορμιά πολλά στη δούλεψή της!

Μεσάνυχτα. Μες στα χρουσόπλωρα του λιμανιού καράβια
Σιγότρεμε ολοσκότεινη η φτωχή μικρή τους τρεχαντήρα
κι ως μπήκαν, χόρεψε χαρούμενα καλωσορίζοντάς τους.

Τα κόκκινα φανάρια εσβύσαν πια και στης αυγής το λάμπος
λιγοθυμάει και πέφτει στην ερμιά το πράσινο φεγγάρι

Στάζει η φωνή του νυχτοκόρακα στα σωθικά της νύχτας,
Άνθρωποι, ζα, νερά κοιμήθηκαν, σταύρωσε η γης τα χέρια
Και μόνο αγρύπνου ο Χάρος κι ο Έρωτας οι νυχτοπαρωρίτες.

Εγώ το δρόμο παίρνω το μακρύ, κι αν είναι αλήθεια ο κόσμος
δίσκος πλεούμενο πα στο νερό, θα σμίξουμε μια μέρα!

Τ’ αποδιαλέγουρα απομείναμε κι η λεβεντιά αφανίστη

Ο ποταμός ακέριος κρέμεται σα μια δροσοσταλίδα

Δεν είμαι αγνός, δεν είμαι δυνατός, δεν αγαπώ, φοβούμαι,
είμαι γιομάτος λάσπη και ντροπή και μάχουμαι του κάκου
με παρδαλά φτερά και με κραυγές, με δόλους, με ταξίδια."

Πηγή : Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.