Roy Lichtenstein, Brushstroke (1965)

Brushstroke (1965)

Όταν αντικρίζει κανείς το Brushstroke του δημιουργούνται πολλές απορίες. Τι απεικονίζει, τι σημαίνει το έργο και κυρίως πως το κατασκεύασε ο Lichtenstein. Ο τίτλος του έργου είναι κατατοπιστικός. Ονομάζεται Πινελιά, οπότε αυτό που απεικονίζεται είναι μια χρωματιστή πινελιά πάνω σε ουδέτερο φόντο. Τι όμως σημαίνει αυτό και γιατί ο Lichtenstein μετατρέπει μια πινελιά ως κύριο θέμα ενός ζωγραφικού  πίνακα. Λίγα ιστορικά στοιχεία είναι απαραίτητα στο σημείο αυτό.

Ο Roy Lichtenstein είναι ένας Αμερικανός ζωγράφος του κινήματος της Pop Art, που αντλεί τα θέματα του από την διαφήμιση και τα κόμικς. Όλα ξεκίνησαν όταν  ένας από τους γιούς του, του έδειξε ένα κόμικς με τον Μίκυ Μάους λέγοντας του «Βάζω στοίχημα ότι δεν μπορείς να ζωγραφίσεις τόσο καλά όσο αυτό. Ε, Μπαμπά;» Έτσι το 1961 ο Lichtenstein φτιάχνει το έργο ”Look Mickey” που απεικονίζει σκηνή από το συγκεκριμένο κόμικς. Στην πορεία δανείζεται στοιχεία από την διαφήμιση και επηρεασμένος από την τεχνοτροπία του τυπογραφείου για την εκτύπωση των εφημερίδων, χρησιμοποιεί την κουκίδα Ben- Day για να δώσει στα έργα του το ύφος της εκτύπωσης. Οι κουκίδες Ben- Day είναι πολλές μικρές κουκίδες καθαρού χρώματος που η μια δίπλα στην άλλη κάνουν το μάτι να βλέπει ένα ενιαίο χρώμα, γι αυτό χρησιμοποιούνται στην εκτύπωση. Ο Lichtenstein μεγεθύνει σκηνές από κοινότοπα καθημερινά θέματα, από διαφημίσεις και από παλιομοδίτικα κόμικς και φτιάχνοντας με το χέρι τις κουκίδες και τις γραμμές σε ακρυλικό χρώμα ή λάδι τα μεταφέρει με απόλυτη πιστότητα.

Όπως και στα άλλα έργα του, έτσι και το Brushstroke διακρίνεται από τα επίπεδα χρώματα και τις σκληρές, ακριβείς γραμμές. Η πινελιά στο συγκεκριμένο έργο (έχει κάνει μια σειρά έργων με πινελιές, ακόμα και γλυπτό) είναι κίτρινου χρώματος, όμως γύρω περιγράφεται με έντονο μαύρο περίγραμμα. Έτσι θυμίζει ξανθά μαλλιά από ηρωίδα παλιομοδίτικου κόμικς. Κάτι τόσο ελεύθερο όσο μια πινελιά χρώματος περιορίζεται με την μαύρη γραμμή περιγράμματος. Μια κίνηση μετατρέπεται σε κάτι στατικότερο, μετατρέπεται σε κύριο θέμα ενός έργου τέχνης.

Ο Lichtenstein επιλέγει την πινελιά ως θέμα για να αναφερθεί σε πολλά. Αρχικά στην ίδια την φύση της ζωγραφικής, που θεμελιώδες στοιχείο της είναι η χρωματική πινελιά. Κατά δεύτερον, ο Lichtenstein παραπέμπει στο αμερικανικό κίνημα του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού, που είχε ως βασικό εκφραστικό στοιχείο τις έντονες πινελιές χρώματος. Σαρκάζει με αυτόν τον τρόπο την κίνηση, την εκφραστικότητα και την ένταση της πινελιάς αναπαράγοντας την με τον τρόπο της απόλυτης τυποποίησης. Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια εποχή που το βιομηχανικό προϊόν έχει μπει στην καθημερινότητα όλων και απειλεί την μέχρι τότε κυριαρχία του χειροποίητου. Το έργο τέχνης είναι πάντα μοναδικό, αυθεντικό και χειροποίητο, αντίθετα με το βιομηχανοποιημένο προϊόν που διακρίνεται από τα πολλαπλά αντίτυπα, την ταχύτητα και την αυτοματοποίηση. Η Pop Art σχολιάζει αυτή την αλλαγή στην κοινωνία. Ο ίδιος ο Lichtenstein λέει για την Pop Art  ότι δεν είναι  «Αμερικανική» ζωγραφική αλλά ουσιαστικά βιομηχανική ζωγραφική.

Όταν δούμε το Brushstroke μέσα από αυτό το πρίσμα, παύει να φαντάζει γρίφος. Η πινελιά γίνεται κίνηση και ταυτόχρονα σταθερό τύπωμα. Γίνεται το μέσο αλλά και ταυτόχρονα το θέμα. Μετατρέπεται σε χρώμα αλλά και σε εντύπωση χρώματος. Όλα αυτά μέσα από την ευφυή και αποφασιστική πινελιά του Lichtenstein. Την πινελιά που τόσο αποφασιστικά πρέπει να βάλουμε όλοι μας! 

της Μάγδας Καφετζοπούλου

εντύπως: εικαστικά / τχ.11