το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης

Μουσεία

γράφει ο Γιάννης Σκληβανιώτης

Σαν επισκέπτης με κάποιες αισθητικές ανησυχίες, διάβηκα τη πόρτα του νέου αρχιτεκτονήματος που στεγάζει το μαρμαρένιο κόσμο της Ακρόπολης και του Παρθενώνα. Κρίσεις για το κτίσμα έχουν αναφερθεί πολλές και θεωρώ ότι μία ακόμα δεν θα εξυπηρετούσε τίποτα. Ας πούμε μόνο με τον τρόπο του Εγγονόπουλου «Τι ζητά στην Ακρόπολη το υπερωκεάνιον "Αι Άλπεις" ως εξοκείλας Ελβετός;» και ας δεχτούμε το "ο γέγονε γέγονε". Το γεγονός ότι ποτέ πλέον η Γλαυκώπις, οι Κόρες και οι Ιππείς δεν θα νοιώσουν ποτέ πια τη θαλπωρή του πατρικού σπιτιού, με

την μετοίκισή τους σ’' ένα αντισηπτικό περιβάλλον, ας προκαλέσει τουλάχιστο μερικές εφικτές παρεμβάσεις, ώστε οι μέτοικοι να έχουν καλύτερη οπτική επαφή με το γενέθλιο τόπο από τη μια, κι ένα πιο εναρμονισμένο περιβάλλοντα χώρο. Ας μη υπερκεραστούν από το θαυμασμό του μεγάλου πλήθους, για τα μοντέρνα υλικά και οπτικά τρικ, που άφθονα προσφέρει το κτίσμα, κι ας εξανθρωπιστεί η γύρω του απαράδεκτη κατάσταση. Σεβαστή η ευαισθησία γι τα δυο νεοκλασικά κτήρια της Διον. Αρεοπαγίτου, αλλά ας προβληματιστούν οι αντιδρώντες στην κατεδάφισή τους. Η τρισχιλιετής πανανθρώπινης εμβέλειας ιστορία της περιοχής, δεν μπορεί να παρεμποδίζεται στην εναρμόνισή της, προς τον περιβάλλοντα χώρο, από αυτά, τα αξιόλογα μεν δείγματα του νεοκλασικισμού, αλλά μόνο αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος. Οι ουτοπίες περί μετακίνησης τους σε άλλο σημείο, εκτός του ότι δεν υποδεικνύεται το σημείο επανατοποθέτησής τους, φοβάμαι ότι θα αναβάλει επ' αόριστο τη κατεδάφισή τους. Εκτός από τα δύο νεοκλασικά καλό θα είναι να απαλλοτριωθούν τα κτίσματα, μιας ευρείας περιοχής, πίσω και δίπλα από το κτίσμα, ώστε να διορθωθεί από τη μια, η ασχήμια αποπνικτικής συνύπαρξης, του Σαράϊ και της καλύβας του Καραγκιόζη, κι απ' την άλλη, να δοθεί η περιοχή, όπου τοποθετούνται το ιερό του Κόδρου, το «επί Παλλαδίω δικαστήριον», το εν «λίμναις Διονύσιον», η Παλαίστρα του Ταυρέα, κ.λ.π., στην αρχαιολογική σκαπάνη.

   Όταν απαλλαγεί κανείς από τις πρώτες εξωτερικές εντυπώσεις του χώρου, τον απορροφά η γοητεία των μοναδικών σε ωραιότητα και πλστικότητα  γλυπτών και  ανάγλυφων. Οι γραμμές και ο διακοσμητικός πλούτος των κεραμικών. Η ιδιαιτερότητα των πήλινων και χάλκινων ειδωλίων. Πραγματοποιείται το απραγματοποίητο. Να πάλουν καρδιές μέσα σε μάρμαρα. Πώς να προσπεράσεις το ανάγλυφο της σκεπτόμενης Αθηνάς; Τη τρυφερή Πεπλοφόρο,τη μικροκαμωμένη με το απλό δωρικό πέπλο της, που της χάρισε και τ' όνομα. Τη Κόρη της Λιόν, με τα λοξά μάτια και το περιστέρι που κρατά μπροστά στο στήθος της; Τη "Χιώτισσα" που διατηρεί πολλά από τα χρώματα της εσθήτος της; Τη Κόρη   με το καταπληκτικό στις πτυχές του ιμάτιο και τα ένθετα από γυαλί  μάτια, έργο του Αντόνορα; Τη Κόρη με τα αμυγδαλωτά μάτια τη Κόρη του Ευθύδικου; τη Κόρη με τα μάτια της Σφίγγας; Όλες τις κόρες, από ηλιόχτιστο Παριανό μάρμαρο οι περισσότερες, χωρίς να νοιώσεις ότι εξαφανίστηκαν τα δυόμιση χιλιάδες χρόνια και παρακολουθείς και συ, μαζί με τους άλλους Αθηναίους τη πομπή των Παναθηναίων; Τις Κόρες να συνοδεύουν το άρμα με το χρυσοποίκιλτο πέπλο της Αθηνάς, στο δρόμο από τον Κεραμεικό στον Παρθενώνα; Πώς να μη καθηλωθείς μπροστά στους Ιππείς και τους Ίππους, στο άγαλμα του Μοσχοφόρου; Σε τι να πρωτοαναφέρεις, τι να πρωτοθαυμάσεις; Το να αναφερθείς σύντομα στις Ζωφόρους και τις Μετώπες, θα ήταν ο λόγος ασεβής και θα μείωνε το μεγαλείο τους.         

                               

   Εύχεσαι να τα δει ο επισκέπτης στη πραγματική τους διάσταση, πέρα από τη τύφλα της αγοραίας εθνολατρικής οπτικής. Το επικαλούμενο συνεχώς "είναι δικά μας", τα υποβαθμίζει. Είναι του τόπου τούτου, εδώ είναι η πατρίδα τους, και η επαναφορά, όσων λεηλατήθηκαν στο τόπο τους, με κάθε τρόπο, είναι απαραίτητη και αναγκαία. Αλλά ανήκουν σ' όλο τον κόσμο. Εκείνο που θα πρέπει να μας προβληματίζει είναι, το κατά πόσο αυτά τα αριστουργήματα έπαιξαν τον καθοριστικό ρόλο που θα μπορούσαν, στην παραγωγή πολιτισμού, με κάθε μορφή τέχνης, στους κατοίκους της πατρίδας τους. Και βέβαια δεν μιλάμε για μιμήσεις και αντιγραφές, αλλά για γενεσιουργό αιτία, στην ανάπτυξη του πολιτισμού μας, με βάσει την εξέλιξη της ζωής, της αισθητικής που αυτή προωθεί, από τις συνεχείς αλλαγές τρόπου σκέψης και ερεθισμάτων, από τον συνεχώς μεταβαλλόμενο και πέρα από τον καθ΄ ημάς κόσμο. Δύσκολο να διατυπώσεις, για τα παραπάνω, εκτός περιπτώσεων, θετικό λόγο. Για την πολιτισμική και πολιτιστική μας ανέλιξη σε επίπεδα αντίστοιχα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, που μέσα από την παρεχόμενη παιδεία, ενέταξαν το κλασσικό ελληνικό πνεύμα, σαν βάση των ουμανιστικών τους επιστημών. Έτσι αυτά τα αριστουργήματα, όπως και η φιλοσοφία και η τραγωδία, διαμόρφωσαν σχολές, σκέψης και αισθητικής στον υπόλοιπο κόσμο. Και στις πιο δύσκολα ανιχνεύσιμες περιπτώσεις, όπως τον σουρεαλισμό, τον δωδεκαφθογγισμό, τον ελεύθερο στίχο, το σύγχρονο θέατρο κ.λ.π*., το γονίδιο αυτών των επιτεύξεων του πολιτισμού της αρχαίας κλασικής εποχής, είναι καθοριστικά παρόν. Εδώ παραμείναμε στο στείρο επίπεδο της αρχαιολατρίας, του συντακτικού μερικών παραγράφων αρχαίων κειμένων και την εκφώνηση κούφιων λόγων περί της τύχης να είμαστε απόγονοι και κληρονόμοι του κλέους των αρχαίων προγόνων. Κλείνοντας θα ήθελα να επισημάνω το πολύ θετικό, που καταγράφεται στα όποια συν του μουσείου, τον άπλετο φυσικό φωτισμό, που με την εναλλαγή των ωρών και των εποχών, προκαλεί μια γκάμα αισθητικών συγκινήσεων.

   Θεωρώ ότι παρά τις οποιεσδήποτε ενστάσεις για αρκετά σημεία που θα μπορούσε να εγείρει κανείς, οι επισκέψεις, και όχι η επίσκεψη στα εκθέματα του Μουσείου, εκτός από την αισθητική απόλαυση, προσθέτει και παιδεία, ανεξάρτητα από την ηλικία του επισκέπτη.

πρώτη δημοσίευση: Οκτώβριος 2009 - σοδειά τχ.1