«ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΟ»

[δοκίμιο]

του Απόστολου Θηβαίου

[βιογραφικό] Ο Απόστολος Θηβαίος παρουσιάστηκε στα ελληνικά γράμματα το 2008 με το αφήγημα «Νόμισμα στην Όχθη» των εκδόσεων Μπαρτζουλιάνος. Τον αμέσως επόμενο χρόνο ολοκληρώθηκε με επιτυχία η έκδοση του θεατρικού, παιδικού παραμυθιού «Πολύχρωμο Θάρρος» των εκδόσεων Μιχάλης Σιδέρης. Αναμένεται δε η έκδοση ενός νέου αφηγήματος από τις ίδιες εκδόσεις. Η παρουσία στα λογοτεχνικά δρώμενα συνεχίζει να εμπλουτίζεται από τη δημοσίευση κειμένων σε ηλεκτρονικά και έντυπα λογοτεχνικά περιοδικά. («Νέα Σκέψη», «Ρωγμές» , «Οδός Πανός», «Σοδειά», «Ιδεόπνοον», «Asante» κ.ά).

_____________________________

ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΟ

κείμενο δοκιμιακού χαρακτήρα περί ποίησης

Πολλοί τη χαρακτήρισαν ως «γενιά της ήττας.» Καταχωρήθηκε, λοιπόν με τούτον τον τρόπο η ποιητική παραγωγή μιας περιόδου κορυφαίων διαψεύσεων, συντελεσμένων αποτυχιών στον τομέα της διαμόρφωσης μιας νέας, περισσότερο ανθρωποκεντρικής κοινωνίας, με την ουτοπική, όπως αποδείχτηκε συνοχή, τη δικαιοσύνη, ζητήματα, τα οποία ευαγγελίστηκαν οι «εραστές.» Η ποίηση διατύπωσε με τον πιο σαφή τρόπο τη ραγδαία αποτυχία. Την τραγούδησε, την ύμνησε με σημαντικούς εκπροσώπους. Κάποιοι επέτρεψαν στη στιχουργική τους να υποννοήσει ως ένα βαθμό την αισιοδοξία, κάποιοι άλλοι όπως ο Λειβαδίτης εστίασαν στο παρόν, ζήτησαν την άφεση των αμαρτημάτων, άγγιξαν τον Θεό με όρους ανθρώπινους.

Η εποχή αυτή καταχωρήθηκε, κατεγράφη στα βιβλία, τις κριτικές, τις θεωρητικές μελέτες. Αναλύθηκε, τέθηκε υπό το φως επίκαιρων διατυπώσεων, μελετήθηκε με τη δέουσα ψυχραιμία, αυτή που τελικά κερδίζεται αφού εμπεδωθεί το διάνυσμα του χρόνου. Οι επόμενες γενιές θα λάβουν νέους χαρακτηρισμούς, νέες χρονολογίες θα μερμνήσουν για την κατάταξή τους στις βιβλιογραφικές αναφορές. Νέες μελέτες, νέα ζητήματα, μια πιο ουρμπανιστική θεώρηση της πραγματικότητας θα τεθεί ως επιδίωξη. Ο μοντερνισμός θα απελευθερώσει πλήρως την ποιητική λειτουργία, τα μέτρα, τα σταθμά όλα θα παραγωνισθούν, η πρόζα τελικά θα επικρατήσει, η εσωστρέφεια θα συνιστά από τώρα και στο εξής τη μόνη οπτική. Το ατομικό και το προσωπικό θα υπερκεράσουν το συλλογικό. Ετούτο το δεύτερο θα αποτελέσει μια περιφρονημένη αναφορά. Πολλές φωνές, μεμονωμένες θα σπεύσουν να αγγίξουν τις σύγχρονες προβληματικές. Μια κατακερματισμένη κοινωνία, μια ποίηση κατ΄αντιστοιχία που δεν μπορεί παρά να ακολουθεί τα σημάδια των εποχών. Και τούτα θέλουν πια το λόγο καταβυθισμένο σε σύμβολα, σε ασάφειες, θέλει τα νοήματα συγκεχυμένα, θαρρείς και η λύπη για την απουσία των αλλαγών ώθησε τους δημιουργούς να κλείσουν τα μάτια προς ένα ολότελα, αδιάφορο παρόν. Για ζητήματα όπως το μέλλον, ούτε λόγος. Η ποίηση αρκεί μόνο για το πρόσκαιρο, θεωρητικά όλα έχουν ειπωθεί, εξηγήθηκαν, υμνήθηκαν, οι ρωγμές που παρουσιάστηκαν πριν χρόνια στο θλιμμένο στίχο των «μεγάλων» ποιητών, τώρα έχουν αποκτήσει το χαρακτήρα ενός ρήγματος, ικανού να μας απομακρύνει ολοκληρωτικά από τις παρελθούσες, ποιητικές εκροές. Η ποίηση μετατράπηκε σε λειτουργία της ψυχαναλυτικής επιστήμης, λες και συνιστά έναν βαθιά, νοσούμενο ασθενή, ο οποίος θα πρέπει να περάσει από το στάδιο της ψυχοθεραπείας, προτού αντικρύσει εκ νέου την πραγματικότητα, με τις προβληματικές συνιστώσες, συντεταγμένες όλες προς το «πρόσωπο», τη μορφή, όπως επικράτησε να λέγεται πια η ανθρώπινη ύπαρξη μες στην τέχνη. Και τούτο είναι ένας δείκτης. Δεν αναφέρεται η τέχνη πια στους ανθρώπους, με τις ελλείψεις και τις αντοχές τους, απευθύνεται, ή έτσι τουλάχιστον μοιάζει σε ένα εργαστηριακό πρότυπο, το οποίο καλείται να λησμονήσει τις υπαιτιότητες, τις αντιφάσεις, τις ελλείψεις και την ελαστικότητα στην πρόσληψη της αλήθειας. Η τέχνη, κατ΄επέκταση η ποίηση δεν απευθύνεται στον άνθρωπο, μα σε ένα νέο, βελτιωμένο αρχέτυπο, το οποίο υποχρεούται πια να φέρεται με τρόπο αόριστο προς όσα έθρεψαν την ύπαρξη. Η σαφήνεια του καιρού, η εξειδίκευσή του προβάλλει ως αίτημα μια στάσης εσωτερικότητας, η οποία όμως κρίνεται επίπλαστη, ψευδής, ανιχνεύσιμη εύκολα στη σύγχρονη, ποιητική δημιουργία. Και φυσικά τούτο δεν σχετίζεται με την καταγωγή, τις ποιητικές εκβολές του κάθε δημιουργού, μα με ένα κλίμα, το οποίο απαιτεί την οριοθέτηση προβληματικών, οι οποίες μπορούν να ομοιάσουν με εκείνες που κλόνισαν αληθινά τον κόσμο και τις βάσεις του και τελικά τον έστρεψαν προς νέες, -σωστές ή λάθος, αδιάφορο-, κατευθύνσεις και ενατενίσεις.

Η ποίηση μοιάζει να θρηνεί, μοιάζει με τη γηραιά κυρία που πασχίζει να διατηρήσει τις συνήθειες της νεότητας, κρύβοντας επιμελώς  τις βαθιές αυλακώσεις της πεπερασμένης ηλικίας της. Η ποίηση θρηνεί σιωπηλά, ακόμα. Και δέσμια μιας ησυχίας, όπως η τυφλότητα, προσποιείται και διαγράφει αδιάφορες τροχιές γύρω από τον εαυτό της, αναμασώντας, όπως η γηραιά κυρία της υποβολής μας γεγονότα μιας νεότητας, μιας ακμής που πέρασε και πάει. Μα η ποίηση δεν λυπάται, δεν θρηνεί, μόνο αφήνει κατά καιρούς εκκωφαντικές κραυγές, προσπαθώντας να κάνει σαφές τούτο. Πως βρήκε τις ρίζες της, πως η γενιά της ήττας και των διαψεύσεων την προίκισε με μια ωριμότητα, με μια επάρκεια, μια θέρμη, αντίστοιχη με εκείνη ενός σοφού ανθρώπου. Η γενιά της ήττας, συνιστά μια γενιά επαναλαμβανόμενη, η οποία παρατηρείται να επιζεί, με διαφορετικά προσωπεία κατ΄εξακολούθησην. Η διάψευση παρούσα τότε και τώρα, η αποτυχία διακριτή, τότε και τώρα, η συλλογικότητα διαρρηγμένη, τότε και τώρα, υπό μια απαίσια συκοφαντία. Εκείνη που την ήθελε να μπορεί να πράξει την αλλαγή. Η διαπίστωση δεν έχει να κάνει με τον ποιητικό λόγο και τη δυναμική του, αλλά με την ίδια τη στάση της ποίησης, σαν ένας άνθρωπος καμωμένος από όλους τους ανθρώπους. Ο ποιητικός λόγος βρήκε την ταυτότητά του και έδωσε σπουδαία δείγματα γραφής, όταν επιτέλους απεδέχθη την υποχρέωση να υπαχθεί στη διαδικασία της αυτοκριτικής. Οι φωνές κρίνονταν τότε επαρκείς, τούτο γίνεται παραδεκτό από όλους. Μα και τώρα, αν προσέξει κανείς τους νέους ποιητές, αν παρατηρήσει και θελήσει τελικά με ειλικρίνεια να ερμηνεύσει την προσήλωση στον Καρυωτάκη, στον Αναγνωστάκη, στον Λειβαδίτη, θα δει πως οι επιλογές αυτές είναι διαχρονικές, γιατί κατά κάποιον τρόπο ορίζουν το εύρος και τη στόχευση της ποιητικής δημιουργίας. Η γοητεία της λύπης, ο ηρωισμός εκείνων που πάσχουν, ο κλονισμός της ζωής και του κόσμου συνιστούν παρατηρήσεις του «τότε» και του «τώρα.» Η ποίηση αναζήτησε και βρήκε κάποτε την ταυτότητά της. Γηραιά και ακμαία ακόμα, για πάντα καθώς φαίνεται αντιμετωπίζει το χλευασμό μας, καθώς εμείς φερόμαστε όπως τα κακομαθημένα παιδιά, κρύβοντας από την ίδια την επιβεβαιωμένη ταυτοπροσωπία της. Η ίδια η ποίηση φωνάζει το όνομά της δεκαετίες τώρα. Οποιαδήποτε άλλη θεώρησή της δεν αποτελεί παρά μια υποχρεωτική, μεταιχμιακή διαδικασία προτού παραδεχτουμε επιτέλους πως μπορούμε να «τραγουδήσουμε» λυτρωμένοι πια. Ακόμα και αν όλα ειπώθηκαν, υφίσταται μια ακόμα δικαιολογία για τους ρομαντικούς και τους πιστούς. Η αίσθηση, της ποίησης η αίσθηση αποδείχτηκε, κατόπιν δοκιμών και αναζητήσεων πως είναι μία και απόλυτη. Είτε κοιτά προς το μέλλον, είτε αναδεύει το παρελθόν, είτε ακόμα κοιτά με ευθύτητα τα τωρινά μας χρόνια, έχει μια αίσθηση κεντρική και αναλλοίωτη. Η προσκόληση, σχεδόν εκ φυσικού των νέων ποιητών σε τούτα τα καλέσματα επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές. Ειδικά δε, αν θεωρήσουμε επαρκή την άποψη πως μόνο από εκείνους που στέκουν αφελείς και καθαροί απέναντι στην τέχνη, μπορεί να εκτιμηθεί το διαχρονικό, το κορυφαίο, το αισθητικό, με την έννοια ενός λόγου που παθιάζει, αγγίζει και συγκινεί. Εις στο έπακρο.