The Lady with the Dog - Iosif Kheifits [1960]

Κινηματογραφική Πρόταση της εβδομάδας

The Lady with the Dog  - Iosif Kheifits  [1960]

άρθρο του Γιώργου Ρούσσου

The Lady with the Dog - Iosif Kheifits

Αριστοκράτισσα από την επαρχία, συναντά στη Γιάλτα στα τέλη του 19ου αιώνα έναν Μοσχοβίτη φιλόλογο, τον Ντμίτρι Γκούρωφ. Ανάμεσα στους δύο παντρεμένους, ξεκινά ένας δεσμός που μοιάζει να είναι προϊόν της ρομαντικής ατμόσφαιρας του παραθαλάσσιου θέρετρου. Η λογική επιβάλλει τη διάλυσή του με την επιστροφή στην πεζή πραγματικότητα.

Ωστόσο, ο Γκούρωφ διαπιστώνει πως αυτή η γυναίκα έχει κάτι που δεν τον αφήνει να την ξεχάσει. Όταν οι διακοπές τελειώνουν, ο ήρωας μας επιστρέφει στη Μόσχα και η γυναίκα στην άχαρη ζωή της μικρής επαρχιακής πόλης. Παρόλο που οι δύο ερωτευμένοι αποτολμούν κάποιες συναντήσεις, ουσιαστικά η σχέση τους είναι αδιέξοδη, χωρίς μέλλον και καταδικασμένη να σβήσει…

«Στις αντρικές παρέες ένιωθε πλήξη, στενοχώρια, ήταν σιωπηλός και ψυχρός. Αντίθετα, όταν βρισκόταν ανάμεσα σε γυναίκες αισθανόταν άνετα και ήξερε τι να πει και πώς να συμπεριφερθεί. Ακόμα και το να μένει σιωπηλός του ήταν πιο εύκολο. Στο παρουσιαστικό του, στο χαρακτήρα του, στη φύση του, υπήρχε κάτι θελκτικό, κάτι άπιαστο που γοήτευε και τραβούσε τις γυναίκες· και το ήξερε. Αλλά κι αυτόν μια άγνωστη δύναμη τον τραβούσε κοντά τους...»

Η «Κυρία με το σκυλάκι», από όπου και το παραπάνω απόσπασμα, παραμένει μια από τις πιο όμορφες και τρυφερές δημιουργίες του Άντον Τσέχοφ. Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1899.

Το διήγημα ενθουσίασε τους πάντες και ένας από αυτούς ήταν ο Μαξίμ Γκόρκι που  έγραψε στον Τσέχοφ: «Μπροστά και στο πιο μικρό σας διήγημα, όλα τα άλλα φαίνονται χοντροκομμένα λες και δεν είναι γραμμένα με πένα αλλά με στυλιάρι. Οι ιστορίες σας είναι μια σειρά από κομψά μπουκαλάκια γεμάτα με όλα τα αρώματα της ζωής».

Εβδομήντα περίπου χρόνια μετά την πρώτη δημοσίευσή του, το διήγημα του Τσέχοφ βρήκε τον κατάλληλο διαχειριστή του στον κινηματογράφο, τον Ιωσήφ Κέϊφιτς, ο οποίος στην ταινία του 1960, κατάφερε να συλλάβει το πνεύμα του σπουδαίου, Ρώσου συγγραφέα.

Βασισμένη στο ομώνυμο κλασικό αριστούργημα του Αντόν Τσέχωφ, η ταινία του πολυβραβευμένου Σοβιετικού (Λευκορώσου) Σκηνοθέτη, Γιοσίφ Κέϊφιτς, θεωρείται μία από τις πιο επιτυχημένες μεταφορές λογοτεχνικού έργου στον κινηματογράφο.

Η ιστορία είναι πιστή στο αφήγημα (θα μπορούσε να χαρακτηριστεί είτε μεγάλο διήγημα είτε μικρή νουβέλα) του Τσέχωφ και διαδραματίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα. Εκεί, σε ένα παραθαλάσσιο θέρετρο, ένας φιλόλογος Μοσχοβίτης θα γνωρίσει μια μικροπαντρεμένη κοπελίτσα από την επαρχία, η οποία δεν βιώνει (ως είθισται σε ανάλογες περιπτώσεις) και τον πλέον ανθόσπαρτο γάμο. Οι δυο τους θα ζήσουν τον έρωτα, ο οποίος μεν θα είναι σύντομης διάρκειας, αλλά γεμάτος πάθος, ένταση και αφοσίωση.

Από τη στιγμή όμως που οι διακοπές θα φτάσουν στο τέλος τους, ο άντρας θα επιστρέψει στη Μόσχα και η γυναίκα στην άχαρη, ζωή του συμβατικού έγγαμου βίου στη μικρή, μουντή και άχαρη επαρχιακή πόλη. Παρόλο που και οι δυο τους θα αποτολμήσουν κάποιες συνευρέσεις, η σχέση τους είναι a priori αδιέξοδη, με προδιαγεγραμμένη την ημερομηνία λήξης...

Ο σκηνοθέτης Γιοσίφ Κέϊφιτς, συλλαμβάνει με σκηνοθετική μαεστρία τις λεπτές αποχρώσεις της ειρωνείας του Τσέχωφ, με μία κινηματογραφική (περι)γραφή που θα μπορούσε εύκολα κανείς να τη χαρακτηρίσει ποιητική. Καταφέρνει, με το ασπρόμαυρο κάδρο και την έξοχη κινηματογράφηση των δύο οπερατέρ του να αναπαραστήσει πετυχημένα και εύστοχα τόσο την ατμόσφαιρα της εποχής, όσο επίσης το τέλμα των ανθρώπινων σχέσεων και την έλλειψη ουσιαστικής επαφής και επικοινωνίας, παρουσιάζοντας μια ερωτική σχέση που είναι φανερό εξαρχής ότι δεν έχει κανένα μέλλον μέσα σε μια κοινωνία που δεν ανέχεται τέτοιου είδους «πρωτοποριακά ήθη».

Ειδικότερα δε, μετά την επιστροφή του ζεύγους των πρωταγωνιστών στη ρουτίνα της καθημερινότητας, αποτυπώνονται χαρακτηριστικά τα κενά ψυχικά τοπία και η άδεια τους εσωτερικότητα, που ούτε καν η επαναστατική πράξη του έρωτα καταφέρνει να γεμίσει. Κι έτσι, μοιραία οι ήρωες μας θα φτάσουν στο σημείο να μοιάζουν με «πουλιά κλεισμένα στο ίδιο κλουβί», όπως έχει γράψει ο Ζωρζ Σαντούλ. Δύο πουλιά που, ακόμα κι αν τα «αφεντικά» τους ξεχάσουν το πορτάκι του κλουβιού τους ανοιχτό, δε θα διανοηθούν καν, δε θα τολμήσουν να πετάξουν προς την ελευθερία και τη χαρά της ζωής...

Εν κατακλείδι, θα λέγαμε ότι ο Κέϊφιτς, αναπαριστά με μεγάλη δεξιοτεχνία την εποχή και με σχεδόν μουσειακή ακρίβεια. Τα πλάνα του ποιητικά, η ασπρόμαυρη φωτογραφία τονίζει την εσωτερική μελαγχολία των ηρώων, ενώ εικαστικά τα εξωτερικά πλάνα στη Γιάλτα είναι μοναδικής ομορφιάς. Από τους πρωτεργάτες του ιστορικού ρεαλισμού, ο Ρώσος σκηνοθέτης καταφέρνει με μαεστρία να σκιαγραφήσει το πορτραίτο του σύγχρονου - τόσο τότε, όσο και σήμερα - ανθρώπου ο οποίος είναι παγιδευμένος στη ρουτίνα της καθημερινότητάς του, που ο ίδιος δημιούργησε, μην μπορώντας δυστυχώς να την αλλάξει...

Η «Κυρία με το Σκυλάκι», σημείωσε στην εποχή της μεγάλη εμπορική αλλά και καλλιτεχνική επιτυχία, όχι μόνο μέσα στα στενά σοβιετικά όρια και τους λεγόμενους «δορυφόρους» του σοσιαλιστικού μπλοκ, αλλά και στη δυτική Ευρώπη. Θεωρείται ως μία από τις πιο σπουδαίες ταινίες του σοβιετικού κινηματογράφου, σε μια εποχή μάλιστα που το σινεμά στη χώρα «πάλευε» ανάμεσα στον αρτηριοσκληρωτικό σοσιαλιστικό ρεαλισμό και στο νέο κύμα των αρχών της δεκαετία του 60.

Ο σκηνοθέτης Γιοσίφ Κέιφιτς, γεννήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου του 1905 στο Μινσκ της Λευκορωσίας. Το 1927 αποφοίτησε από τη Σχολή Οθόνης & Τέχνης του Λένινγκραντ και ένα χρόνο αργότερα από το Ινστιτούτο Ιστορίας της Τέχνης της ίδιας πόλης. Στον κινηματογράφο έκανε το ντεμπούτο του ως σεναριογράφος (συνεργασθείς με τον Α.Ιβάνοφ και Α.Zάρκι) για να δημιουργηθούν τα σενάρια των ταινιών «Φεγγάρι στα αριστερά» και «Μεταφορά της Φωτιάς». H σκηνοθεσία βέβαια ήταν παιδιόθεν το μεγάλο του πάθος kαι δεν άργησε καθόλου να εκπληρώσει το παιδικό του όνειρο.

Στο διάστημα 1928-1950 συνεργάστηκε με τον Ζάρκι, δημιουργώντας αρχικά μια ταινία για τη σοβιετική νεολαία («Άνεμος στο πρόσωπο», 1930). Ακολούθησαν οι ταινίες «Μεσημέρι»(1931), και «Hot Denechki» (1935). Το σπουδαίο του ταλέντο, πάντως, και η μεγάλη καλλιτεχνική του δύναμη, πρωτοεμφανίστηκε ουσιαστικά στην ταινία «Αναπληρωτής Βαλτικής» (1937) και κυρίως στην ταινία «Μέλος της Κυβέρνησης» (1939), που περιέγραφε τη διαδρομή ενός Ρώσου χωρικού (τον οποίο υποδύθηκε ο Μαρέτσκι), από τα χωράφια μέχρι τη θέση του αναπληρωτή του Ανώτατου Σοβιέτ.

Ακολούθησαν ένα σετ ταινιών και ντοκιμαντέρ σε συνεργασία με τον Ζάρκι, αλλά το έργο του άρχισε να τυγχάνει πραγματικά μεγάλης αναγνώρισης στη Σοβιετική Ένωση μετά το 1950. Οι ταινίες του «Μια Μεγάλη Οικογένεια» (αυτή ήταν κι η πρώτη που γύρισε μόνος του), «Υπόθεση Ρουμάντσεφ» και «Καλέ μου άνθρωπε» έγιναν μεγάλες επιτυχίες και τον έκαναν διάσημο στη χώρα. Αμέσως μετά τη γενική αναγνώριση, ο Κέϊφιτς στράφηκε προς τους Ρώσους κλασικούς, μεταφέροντας στη μεγάλη οθόνη έργα του Τσέχωφ, του Τουργκένιεφ και του Κουπρίν («Η κυρία με το σκυλάκι», «Καλός κακός άνθρωπος», «Asya» και «Σούρα»).

Το 1970, η ταινία του «Χαίρε, Μαρία!» πήρε μέρος στο 7ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Μόσχας, ενώ το 1975 o Κέιφιτς έγινε μέλος της κριτικής επιτροπής στην ίδια διοργάνωση (9ο Φεστιβάλ). Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του έργου του θεωρούνται η βαθιά αποκάλυψη της εσωτερικής φύσης των χαρακτήρων του, η λεπτή κατανόηση της κινηματογραφικής γλώσσας και η εκφραστική λεπτομέρεια.

Στις ταινίες του Κέιφιτς αναδείχτηκαν ηθοποιοί όπως οι: Ίβα Σαβίνα, Αλεξέι Μπατάλοφ, Ανατόλι Παπανόφ, Όλεγκ Νταλ, Βλαντιμίρ Βισότσκι, Λιουντμίλα Μαξάκοβα, Άντα Ρογκόβτσεβα, Έλενα Kορένεβα, Έλενα Προκλόβα κ.ά.

Το έργο του σκηνοθέτη έχει τιμηθεί με αρκετά κρατικά και διεθνή βραβεία, συμπεριλαμβανομένου και του Φεστιβάλ των Καννών, όπου βραβεύτηκε με ειδικό βραβείο για τον ευγενή ανθρωπισμό και την καλλιτεχνική αριστεία το 1960 για την ταινία «Η κυρία με το σκυλάκι». Το κύκνειο άσμα του Ιωσήφ Κέιφιτς ήταν η δραματική ταινία το «Πλανόδιο λεωφορείο», που προβλήθηκε το 1989. Έφυγε στις 24 Απριλίου του 1995.

____________________________

σοδειά [συγκομιδή πολιτισμού]

ΑΡΧΕΙΟ ΤΕΥΧΩΝ