Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ [αφιέρωμα]

Του Κορνήλιου Ρουσάκη

Φωτ.  Λευτέρης Βογιατζής (1945-2013)

Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Λευτέρης Βογιατζής, ο ανανεωτής του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου, έφυγε από τη ζωή τη Μεγάλη Πέμπτη 2 Μαΐου 2013, έπειτα από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο.

Γεννήθηκε στην Καλλιθέα το 1945, όπου και έζησε τα δέκα πρώτα χρόνια της ζωής του. Σπούδασε αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και παρακολούθησε για δύο χρόνια το Reinhurt Seminar στη Βιέννη. Αποφοίτησε από τη δραματική σχολή του Κωστή Μιχαηλίδη.

Στο θέατρο εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1973, στον ρόλο της γιαγιάς στο έργο Κυριακάτικος περίπατος του Ζορζ Μισέλ, σε σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη. Την εποχή εκείνη παίζει μια σειρά κλασικών ρόλων όπως τον Άλφρεντ, στις Ιστορίες από το δάσος της Βιέννης του Χόρβατ, την επώνυμη ηρωίδα στη Λυσιστράτη του Αριστοφάνη, τον Ευριπίδη στους Βατράχους του Αριστοφάνη, τον Ταρτούφο στον Ταρτούφο του Μολιέρου.
 

Έπειτα από συνεργασίες με τον Σπύρο Ευαγγελάτο και την Έλλη Λαμπέτη (στην τελευταία εμφάνιση της στο θέατρο, στο έργο Σάρα), έρχεται η Ελεύθερη Σκηνή και το Άλσος Παγκρατίου, σε μια προσπάθεια ανανέωσης της φόρμας και της μορφής της επιθεώρησης.

Το 1981 δημιούργησε μαζί με τον Τάσο Μπαντή, τη Ράνια Οικονομίδου, την Άννα Κοκκίνου, τον Δημήτρη Καταλειφό, τον Βασίλη Παπαβασιλείου, τη Σμαράγδα Σμυρναίου, τη Σκηνή. Μια κίνηση που ήρθε να ταράξει τα νερά του ελληνικού θεάτρου. Στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων, ένα πρώην εργαστήρι ζαχαροπλαστικής, που μεταμορφώθηκε από τον αρχιτέκτονα Κυριάκο Κρόκο σε κοιτίδα θεατρικής δημιουργίας, σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε στη Σπασμένη στάμνα του Χάινριχ φον Κλάιστ, στους Αγροίκους του Κάρλο Γκολντόνι, στη Συμφορά από το πολύ μυαλό του Αλεξάντερ Γκριμπογέντοφ, στο Σε φιλώ στη μούρη... του Γιώργου Διαλεγμένου, για το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας Καρόλου Κουν το 1987.

Εκείνη τη χρονιά διαλύεται η Σκηνή και στη θέση της δημιουργείται η Νέα Σκηνή, το 1988. Το δραματουργικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε τρεις κατευθύνσεις: κλασικό έργο, σύγχρονο έργο και νεοελληνικό έργο. Το 1989 σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε στον Θείο Βάνια του Άντον Τσέχωφ και το 1991 στο έργο του Τόμας Μπέρνχαρντ Ρίττερ, Ντένε, Φος, που ανέβηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Παράλληλα, το 1989 δημιουργεί το Εργαστήριο Αρχαίου Δράματος. Με τους 12 μαθητές που αποφοίτησαν, έπειτα από τριετή εντατική παρακολούθηση, παρουσιάζει την Αντιγόνη, το 1992. Είναι η απαρχή της ενασχόλησης του με το αρχαίο δράμα. Με τους μαθητές του ανεβάζει και τον Κατσούρμπο του Γεωργίου Χορτάτζη. 

Το 1995 σκηνοθετεί το έργο των Δημήτρη Κεχαΐδη και Ελένης Χαβιαρά, Με δύναμη από την Κηφισιά και ακολουθεί ο Μισάνθρωπος του Μολιέρου. Το καλοκαίρι του 1996 κάνει την πρώτη του εμφάνιση στην Επίδαυρο, στην Ελένη του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά, όπου υποδύεται τον Μενέλαο. Η πρώτη του σκηνοθεσία στην Επίδαυρο έγινε το 1999, με τους Πέρσες του Αισχύλου στο Εθνικό Θέατρο. Για τη Νύχτα της κουκουβάγιας του Γιώργου Διαλεγμένου (1998) τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας «Φώτος Πολίτης» και το βραβείο «Κάρολου Κουν», βραβείο της Ενωσης Ελλήνων Θεατρικών Κριτικών.

Η αρχή της νέας χιλιετίας γίνεται με το Τέφρα και σκιά του Χάρολντ Πίντερ. Το 2001 παρουσιάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα έργο της βρετανίδας Σάρας Κέιν. Πρόκειται για το έργο Καθαροί Πια. Ακολουθεί το 2003 και το Λαχταρώ της ίδιας.

Επόμενοι σταθμοί της καριέρας του που αγκαλιάζονται θερμά από το θεατρόφιλο κοινό που δημιουργεί ουρές έξω από το φιλόξενο θεατράκι της Κυψέλης, είναι το έργο της Λούλας Αναγνωστάκη, Σ’ εσάς που με ακούτε, το Σχολείο γυναικών του Μολιέρου, το Bella Venezia του Γιώργου Διαλεγμένου.

Το 2006 και το 2007 σκηνοθετεί για το Φεστιβάλ Επιδαύρου την Αντιγόνη με την Αμαλία Μουτούση

στον ομώνυμο ρόλο. Ο ίδιος υποδύεται τον Κρέοντα.

Αμέσως μετά παρουσιάζει την  Ήμερη του Ντοστογιέφσκι, τον Τόκο του Δημήτρη Δημητριάδη και το Ύστατο σήμερα του Χάουαρντ Μπάρκερ.

Τελευταία του σκηνοθεσία ήταν στον Αμφιτρύωνα του Μολιέρου για το Εθνικό Θέατρο, το 2012 και η τελευταία του εμφάνιση στο θέατρο γίνεται στο Θερμοκήπιο του Χάρολντ Πίντερ, παράσταση που σχεδίαζε να παρουσιάσει εκ νέου, λίγες μέρες πριν τον θάνατο του. Μια αδιαθεσία τον κράτησε μακριά από τη σκηνή.

Το φεστιβάλ Αθηνών τίμησε τον σπουδαίο σκηνοθέτη παρουσιάζοντας το Θερμοκήπιο, για λίγες παραστάσεις, με τον ηθοποιό Γιώργο Γάλλο στον ρόλο που θα ερμήνευε ο Λευτέρης Βογιατζής.

To τελευταίο σχέδιό του, η παρουσίαση του Οιδίποδα σε κλειστό χώρο, το καλοκαίρι του 2013 στο Φεστιβάλ Αθηνών, έμεινε ανολοκλήρωτο.

Ο Λευτέρης Βογιατζής έχει λιγοστές εμφανίσεις και στον κινηματογράφο. Έχει μια σταθερή συνεργασία και φιλία με τον Νίκο Παναγιωτόπουλο και συμμετοχή στις ταινίες Τα οπωροφόρα της Αθήνας, Αθήνα-Κωνσταντινούπολη, Beautiful people, Ονειρεύομαι τους φίλους μου, Η γυναίκα που έβλεπε τα όνειρα, Βαριετέ, Μελόδραμα. Έχει παίξει, επίσης, στις ταινίες Ακροπόλ του Παντελή Βούλγαρη, Ρόζα του Χριστόφορου Χριστοφή και Ανατολική περιφέρεια του Βασίλη Βαφέα.

________________________________________________

Της έντυπης έκδοσης (link): ΣΟΔΕΙΑ αρ.17 [Φθινόπωρο 2013]