[Ένα μυθιστόρημα για όλα τα μυθιστορήματα] του Β.Μίχου

            του Βασίλη Μίχου

Ο Ζωρζ Περέκ (1936- 1982) υπήρξε ίσως ο πιο τρελός συγγραφέας των εποχών. Ο μόνος που έγραψε ένα βιβλίο χωρίς το γράμμα e στα γαλλικά και έπειτα από τέσσερα χρόνια, μονάχα με το γράμμα e από όλα τα φωνήεντα! Δεν δίστασε να κάνει τη λογοτεχνία τσελίκι, να περιματιστεί, να διευρύνει τα όρια του εφικτού, να αναπλάσει (ή μάλλον να καταργήσει) τα όρια της λογοτεχνίας.

 Άλλοτε υπερβολικός, άλλοτε πομπώδης, βαθιά μελαγχολικός μα και ανάλαφρος, στοχαστικός και εφήμερος, αιώνιος και στιγμιαίος, έγινε γνωστός με το βιβλίο του “ Ζωή : Οδηγίες Χρήσεως” που έρχεται με τον πιο ιδιοφυή υπότιτλο όλων των εποχών : Μυθιστορήματα.

 Ο Περέκ, ορφανός από αδικοχαμένο πατέρα στον πόλεμο και εξίσου αδικοχαμένη μητέρα στο Άουσβιτς, δεν διστάζει να χτίσει ένα φοβερό παιχνίδι, έναν ύμνο στο Oulipo*. Στο βιβλίο, περιγράφεται με κάθε λεπτομέρεια κάθε διαμέρισμα μιας πολυκατοικίας στο Παρίσι. Αυτό; Ναι, αυτό μονάχα. Ή μάλλον όχι μόνο· ο Περέκ γαντζώνεται από ένα αντικείμενο (μια λινάτσα) και αφηγείται τη ζωή του ενοικιαστή που κάποτε ξάπλωνε στο χαλί αυτό. Έπειτα γράφει για άλλους ενοικιαστές, για έναν άνθρωπο που ζούσε στις κάβες και συνέγραφε αντιπολεμικά φυλλάδια, για έναν ιδιοφυή λύτη γρίφων, για μια γάτα ίσως, άλλοτε για τα παζλ, για την πολυκατοικία, τον χώρο, τις ζωές τις καθημερινές, το εφήμερο και το αιώνιο.

Όμως οι ιστορίες δεν είναι ξέχωρες : Συνδέονται σαν κομμάτια του παζλ, με κεντρικό ίσως ήρωα τον Άγγλο ευγενή Μπάρτελμπουθ που για δέκα χρόνια μαθαίνει να ζωγραφίζει, για άλλα είκοσι γυρίζει τον κόσμο ζωγραφίζοντας πεντακόσια λιμάνια που τα στέλνει σε έναν τεχνίτη που διασπά τις ακουαρέλες του σε 750 κομμάτια και μόλις γυρίσει όλον τον κόσμο επιστρέφει για να συναρμολογήσει σε άλλα είκοσι χρόνια τα 500 παζλ που ζωγράφισε.

 Εκκεντρικό, γοητευτικό, ανόητο και συναρπαστικό, ένα έργο όπου ενυπάρχει όλη η λογοτεχνία που υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρξει ποτέ. Το μόνο τραγικό σημείο ίσως είναι πως, μόλις διαβάσεις το βιβλίο των 540 σελίδων του Περέκ, καταλαβείνεις πως η ζωή σου είναι πλέον ελάσσονα, γιατί καταδικάζεσαι να διαβάζεις μονάχα κατώτερα έργα, ποτέ φτάνοντας το ταπεινό μεγαλείο του Περέκ, ποτέ νιώθοντας τη λογοτεχνική συγκίνηση τόσο βαθιά, τόσο ψηλά, τόσο βαθιά.

* Ouvroir de Literature Potentielle (= εργαστήρι δυνητικής λογοτεχνίας). Πρόκειται για μια ομάδα μαθηματικών, συγγραφέων και κάθε λογής ανθρώπων που δοκίμασαν τα όρια του λόγου, με πιο γνωστούς τους Raymond Quenaue και Ίταλο Καλβίνο. Αυτή η περιπετειώδης ομάδα  συγκροτήθηκε σε σώμα το 1960.