ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΓΙΟΝ ΦΟΣΣΕ | Του Κορνήλιου Ρουσάκη ~ ΘΕΑΤΡΟ

Ο Νορβηγός συγγραφέας Γιον Φόσσε γεννήθηκε το 1959 στο Haugesund της Νορβηγίας. Έγραψε το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο Κόκκινο μαύρο το 1983. Έχει γράψει μυθιστορήματα, δοκίμια, ποιητικές συλλογές και βιβλία για παιδιά. Το πρώτο του θεατρικό έργο, Και δεν θα χωρίσουμε ποτέ παρουσιάστηκε το 1994 από το Εθνικό Θέατρο του Bergen. Στο έργο κυριαρχούν τα φαντάσματα ενός έρωτα που τελειώνει με πόνο. Είναι μια εσωτερική διαμάχη, μια μάχη ανάμεσα στη φθορά και στη δημιουργία. Τον Αύγουστο του 2000 του απονεμήθηκε το Θεατρικό Βραβείο του Βορρά και τον Δεκέμβριο του 2003 χρίστηκε Ιππότης της Γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 40 γλώσσες και έχουν ανέβει στις περισσότερες σκηνές της Ευρώπης (Παρίσι, Λονδίνο, Βερολίνο, Ζάλτσμπουργκ) από νέους αλλά και καταξιωμένους σκηνοθέτες (Thomas Ostermayer, Claude Regy, Jacques Lassale).

Το ύφος της γραφής του είναι μινιμαλιστικό και υπερ-νατουραλιστικό. Η γλώσσα του κινείται επιδέξια από τον ρεαλισμό έως την ποίηση, από την απεικόνιση της πραγματικότητας έως την διάσταση της μεταφοράς. Ο δραματουργός τοποθετεί σε δεύτερο πλάνο την ανάπτυξη της πλοκής κι ενδιαφέρεται περισσότερο για την ανάδειξη των επικοινωνιακών δυσλειτουργιών των χαρακτήρων του, που στα περισσότερα έργα δεν έχουν ονόματα.

Ο ίδιος ο Φόσσε αναφέρει: “Για μένα, η τέχνη ήταν πάντα συνδεδεμένη με αυτή τη σχεδόν μη ανθρώπινη φωνή, μέσα από τον καθημερινό λόγο. Και εκείνο που είναι παράδοξο είναι το ότι αυτή η φωνή βρίσκεται εκεί, χωρίς να λέει τίποτα. Είναι μια βουβή φωνή. Μια φωνή που μιλάει σωπαίνοντας. Πρόκειται για μια φωνή που με κάποιο τρόπο έρχεται από αυτό που δεν έχει ειπωθεί, είναι μια φωνή που βγαίνει από τη σιωπή και που μπορεί να ακουστεί κάποιες στιγμές μέσω αυτού που λένε οι άλλοι. Δουλεύω όπως ένας μουσικός που παίζει το μέρος του, το θέμα και τις παραλλαγές, τις επαναλήψεις”.

Από το 2011, μένει στο Grotten, μια τιμητική κατοικία που ανήκει στο νορβηγικό κράτος και βρίσκεται στις εγκαταστάσεις του βασιλικού παλατιού στο Όσλο. Η χρήση του Grotten ως μόνιμη κατοικία είναι μια ειδική παραχώρηση του βασιλιά της Νορβηγίας, ως τιμή για τη συνεισφορά ενός καλλιτέχνη στις νορβηγικές τέχνες και τον πολιτισμό.

Στην εργογραφία του συναντούμε τα έργα Το παιδί, Κάποιος θα έρθει, για το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο Ίψεν, Παραλλαγές Θανάτου, Χειμώνας, Τόσο όμορφα, Το όνομα, Μητέρα και παιδί, Ο γιος, Η νύχτα τραγουδά τα τραγούδια της, Ο κιθαρίστας, Μια μέρα το καλοκαίρι, Όνειρο το φθινόπωρο, Η επίσκεψη, Τ’ απόγευμα, Κοιμήσου γλυκό μου παιδάκι, Κορίτσι στον καναπέ, Μώβ, Ύπνος, Σκιές, Rambuku.

Στα έργα Το παιδί, Μητέρα και Παιδί και Ο γιος, αναδείκνυονται οι πτυχές προβληματικών γάμων και ο ρόλος των παιδιών σε αυτούς.

Ένα ερωτικό τρίγωνο και μια σύγκρουση για τα παιδιά προβάλλεται στο έργο Nightsongs, (Η νύχτα τραγουδά τα τραγούδια της, 2002), ενώ στο έργοΜια μέρα το καλοκαίρι (1998), παρουσιάζεται η αδυναμία αποτελεσματικής επικοινωνίας ανάμεσα σε έναν άνδρα και μια γυναίκα, μέσα από ένα flash back κι ένα ταξίδι στο παρελθόν που κάνει η γυναίκα. Ιδιαίτερη θεατρικότητα έχει η σκηνή που η ηλικιωμένη γυναίκα συναντά επί σκηνής τον νεότερο εαυτό της.

Το έργο Παραλλαγές θανάτου (2002) είναι μια αλληγορία για την αγάπη, τη ζωή, τη γέννηση και τον θάνατο. Η αυτοκτονία μιας νέας γυναίκας γεννάει βασανιστικά ερωτήματα στους γονείς της, που αρνούνται να αποδεχτούν το γεγονός. Γιατί το έκανε; Ποιες οι συνέπειες της πράξης της στον οικογενειακό περίγυρο; Τι είναι ο θάνατος; Τι φέρνει μαζί του; Πόσο μοιάζουν η ζωή και ο θάνατος και πόσο κοντά ή πόσο μακριά βρίσκονται μεταξύ τους;

Η ενασχόληση του με τη θεατρική γραφή δεν τον κράτησε μακριά από τη συγγραφή μυθιστορημάτων. Τα κείμενα Melancholia I (1995) καιMelancholia II (1996) παρουσιάζουν στιγμές από την πορεία ζωής του νορβηγού ζωγράφου Lars Hertervig, ενώ το μυθιστόρημα Πρωί και απόγευμα(2000) πραγματεύεται τη μετά θάνατον ζωή ενός ανθρώπου.

Αρκετά έργα του Φόσσε έχουν παρουσιαστεί στην ελληνική θεατρική σκηνή. Ο Γιάννης Χουβαρδάς έχει σκηνοθετήσει το έργο Τόσο όμορφα (Θέατρο Αμόρε, 2004) και τις Παραλλαγές θανάτου (Θέατρο Πορεία, 2013), η Βίκυ Γεωργιάδου τον Χειμώνα (Θέατρο Αμόρε 2002), ο Λευτέρης Γιοβανίδης τοΚάποιος θα ρθει (Θέατρο Χώρα 2009) ενώ το έργο Το παιδί έχει παρουσιαστεί από την Πειραματική Σκηνή της Τέχνης της Θεσσαλονίκης το 2003, σε σκηνοθεσία Πέτρου Ζηβανού και το πρώτο έργο του Φόσσε Και δεν θα χωρίσουμε ποτέ, έχει ανέβει από τη θεατρική εταιρεία Μνήμη, στο Θέατρο Κυδωνία, στα Χανιά.

Το Θέατρο Σημείο θα παρουσιάσει σε πανελλήνια πρώτη, τον χειμώνα 2014-2015 την Καιομένη, ένα έργο που βασίζεται στο θεατρικό Μια μέρα το καλοκαίρι και στο διήγημα Η Αλίκη στις φλόγες. Σκηνοθετεί ο Νίκος Διαμαντής και παίζουν η Ιωάννα Μακρή και ο Γρηγόρης Γαϊτανάρος.