[Τα ιατρικά φοιτητικά χρόνια του John Keats] του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη ~ ΑΡΘΡΟ

  Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη 

Τα ιατρικά φοιτητικά χρόνια του John Keats στα Νοσοκομεία St Thomas' και Guy's του Λονδίνου (1815-1816)

 Ο John Keats είναι σίγουρα ο μόνος με άδεια φαρμακοποιού που έγινε επίλεκτο μέλος του πάνθεον των μεγάλων ποιητών της Αγγλίας. Λίγοι εκεί μέσα είχαν μικρότερη διάρκεια ζωής από αυτόν, αλλά παρόλα αυτά, στο σύντομο της ζωής του, κατάφερε να χαρακτηρισθεί ως ‘‘γιατρός’’, εκτός βεβαίως από την  αξιόλογη ποιητική παραγωγή που μας κληρονόμησε. Τα ιατρικά φοιτητικά χρόνια του Keats, είχαν κάποιο ενδιαφέρον από την άποψη ότι επηρέασαν την ανάπτυξη ενός ανθρώπου που έγινε ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της χώρας του. Γεννήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1795, ο μεγαλύτερος γιός ενός φύλακα στάβλου. Παρακολούθησε το Σχολείο Clarke στο Enfield,  ένα ιδιωτικό ίδρυμα με φιλελεύθερη και προοδευτική γενικώς στάση απέναντι στην εκπαίδευση. Ο νεαρός Keats ήταν αδηφάγος αναγνώστης και προσλάμβανε την ουσία της ελληνικής και λατινικής λογοτεχνίας με άψογη ευκολία, με αποτέλεσμα να κερδίσει μερικά λογοτεχνικά βραβεία. Ωστόσο, η αρχή της ζωής του  σημαδεύτηκε από ανείπωτη  τραγωδία. Ο πατέρας του πέθανε το 1804 και η μητέρα του  έξι χρόνια αργότερα, τα χρόνια που ο Keats εγκατέλειψε το σχολείο.

   Το 1810, βρήκε τον μικρό  Keats, σε ηλικία 16 ετών και μαθητευόμενο δίπλα στον Thomas Hammond, ένα χειρουργό που κατοικούσε στο Έντμοντον. Αν και έχει υποστηριχθεί ότι ο Keats εξαναγκάστηκε να ασχοληθεί με την  ιατρική κατόπιν προτροπής του κηδεμόνα του, Richard Abbey, είναι περισσότερο πιθανό ότι επέλεξε να εισέλθει στο συγκεκριμένο επάγγελμα, με σκοπό να γίνει χειρουργός-φαρμακοποιός ή γενικός ιατρός. Ο Thomas Hammond είχε ένα επιτυχημένο επάγγελμα  στην Church Street, στο  Έντμοντον (Edmonton), και μπορούσε να απασχολεί δύο μαθητευόμενους οι οποίοι ταυτόχρονα τον βοηθούσαν. Τα καθήκοντα όμως των  μαθητευόμενων ήταν κάπως ταπεινωτικά, και για εκείνη την εποχή,  και περιελάμβαναν το σκούπισμα των δωματίων και τη φροντίδα των αλόγων του αφεντικού τους. Απ’ όλες τις πηγές και πληροφορίες όμως, φαίνεται ότι τα χρόνια της μαθητείας του Keats ήταν αρκετά ευτυχισμένα και ελεύθερα από συναισθηματικά τραύματα. Τότε ήταν η κατάλληλη εποχή που ο Keats ήταν σε θέση να αναπτύξει το ενδιαφέρον του για τη λογοτεχνία. Αυτό έγινε δυνατό χάριν της βοήθειας ενός φίλου του, του Cowden Clarke,  γιου του πρώην διευθυντή του, ο οποίος είχε οργανώσει ένα ανεπίσημο σύστημα ημιελεύθερης δυνατότητας του Keats να παρακολουθεί τα μαθήματα στο  σχολείο του. Ο Keats είχε επηρεαστεί από την ποιητές Milton, Byron και Spenser, τα γραπτά των οποίων  του προκάλεσαν μεγάλη εντύπωση. Η μαθητεία του Keats με τον Hammond έληξε ένα χρόνο νωρίτερα,  το καλοκαίρι του 1814, μετά από κάποιο διαπληκτισμό. Ο Keats σε ηλικία  δεκαοκτώ  ετών, είχε ήδη γράψει το πρώτο του ποίημα και επιτέλους έβλεπε μπροστά του κάποια μορφή  ανεξαρτησίας.

   Το 1815, κατέστη εφικτό να αρχίσει την πρακτική του ως χειρουργός-φαρμακοποιός  με  βάση την προηγηθείσα μαθητεία του και μόνο. Ωστόσο, μετά το νέο νόμο που αφορούσε τους φαρμακοποιούς, ήταν απαραίτητο  να έχει τουλάχιστον πέντε ετών προϋπηρεσία ως μαθητευόμενος, καθώς και έξι μηνών νοσοκομειακή εκπαίδευση. Τότε ο Keats δεν δίστασε! Απευθύνθηκε στην αρμόδια υπηρεσία του Guy's Hospital, την Κυριακή 1 Οκτωβρίου 1815, για παρακολούθηση των σχετικών εργασιών και για χρονικό διάστημα δώδεκα μηνών, καταβάλλοντας το αναλογούν τέλος μιας λίρας και δύο σελινιών. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ο πρώην εκπαιδευτής του Keats, Thomas Hammond, είχε επίσης εκπαιδευθεί στο ίδιο νοσοκομείο τριάντα χρόνια νωρίτερα, και βρισκόταν δίπλα στον περίφημο χειρουργό William Lucas Senior. Τη Δευτέρα, 2 Οκτωβρίου, ο Keats κατέβαλε  είκοσι πέντε λίρες και τέσσερα σελίνια για να εγγραφεί ως μαθητής στη χειρουργική για δώδεκα  μήνες.

    Την εποχή που ο Keats γράφτηκε ως φοιτητής, η διδασκαλία γινόταν σε δύο νοσοκομεία, το St Thomas' και το Guy' s. Η ανατομία και η χειρουργική ήταν το δυνατό σημείο του St Thomas', ενώ η  μαιευτική, η παθολογία και η θεραπευτική διδάσκονταν στο Guy's. Τα δύο νοσοκομεία ήταν σε στενότερη γειτονία από ότι στις μέρες μας. Η μπροστινή είσοδος στο St Thomas' βρισκόταν  στην Borough High Street, ενώ το πιο νοτιοανατολικό  τμήμα του έβλεπε στην οδό St Thomas's, απέναντι από την κύρια είσοδο στο νοσοκομείο Guy's. Ο Keats ήταν τυχερός στο γεγονός ότι το παλιό και σκοτεινό αμφιθέατρο της ανατομίας  στο St Thomas', είχε αντικατασταθεί το προηγούμενο έτος, με ένα νέο αμφιθέατρο χωρητικότητας τριακοσίων μαθητών, εκτός από το νεόκτιστο μουσείο και αίθουσα ανατομών. Ο Keats παρακολούθησε τις διαλέξεις στην ανατομία, τη φυσιολογία και τη χειρουργική. Οι διαλέξεις στην ανατομία και τη χειρουργική, δίνονταν από τον Henry Cline και τον θρυλικό Astley Cooper, μετέπειτα ιππότη, στην παθολογία από τους Ιρλανδούς Dr Babington και Dr Curry, στη χημεία από τον Alexander Marcet, μέλους της Βασιλικής Εταιρείας (Royal Society) και στον τομέα της μαιευτικής από τον Dr Haighton. Ο Keats έλαβε μέρος σε ανατομές στα νέα ανατομεία με τη βοήθεια του εγχειριδίου ‘The London Dissector’ που είχε γραφτεί από ένα βοηθό χειρουργό στο Πυροβολικό. Ο Keats ήταν επιμελής στις σπουδές του, αλλά παράλληλα εύρισκε το χρόνο να συνεχίσει το ενδιαφέρον του στην ποίηση. Παρατηρούσε σίγουρα τη ζωή στο νοσοκομείο με τα μάτια ενός ποιητή και αργότερα χρησιμοποίησε τις εικόνες εκείνες στα ποιήματά του ‘Endymion’ και ‘Hyperion’. Το 1815 ήταν μια σημαντική χρονιά στην ποιητική ζωή της Βρεττανίας. Το Μάρτιο  ένας νέος ποιητής που ονομαζόταν William Wordsworth (1770 – 1850), δημοσίευσε μια πλήρη συλλεκτική έκδοση των ποιημάτων του. Το γεγονός αυτό είχε σημαντική επίδραση στον Keats, γιατί έδωσε έναυσμα σε μια περίεργη  σχέση αγάπης-μίσους με την ποίηση του Wordsworth. Επιπλέον ο Keats είχε κοντά του το έργο του Leigh Hunt (1784 – 1859), ο οποίος, παρεπιπτόντως, ήταν φίλος του Cowden Clarke. Τον Νοέμβριο του 1815 ο Keats έγραψε το ποίημα ‘Epistle to George Felton Matthew’, με σαφείς επιρροές από τους Wordsworth και Hunt, ειδικά από την ‘Πολιτική και Ποιητική’ (Politics and Poetics) του τελευταίου.

    Το 1816, ο Keats έχασε τους φίλους του και έμεινε μόνος στην St Thomas' Street. Καθώς το κόστος των δωματίων ήταν £ 63 το χρόνο, ο Keats βρήκε άλλους δύο μαθητές για να μοιραστεί μαζί τους  το κόστος  και ταυτόχρονα να αποφύγει τη μοναξιά. Η εργασία τώρα ήταν για τον Keats πρωταρχικής σημασίας, αφού  το Μάρτιο   είχε ξεκινήσει κάποια συνεργασία με το νοσοκομείο. Τα καθήκοντα του περιελάμβαναν επισκέψεις στους θαλάμους των ασθενών μαζί με τον χειρουργό, σημειώσεις για το ιστορικό των ασθενών και των εγχειρήσεων και το κουβάλημα του κουτιού με τους γύψους.  Επιπλέον, έπρεπε να μένει μέσα στο νοσοκομείο όποτε είχε υπηρεσία ως ειδικευόμενος χειρουργός και ακόμα να εκτελεί μερικές μικρές επεμβάσεις σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.   Διευθυντής του ήταν ο Mr William Lucas Junior, γιός του γνωστού Hammond. Ο William Lucas δεν ήταν γνωστός για τις ικανότητές του ως χειρουργός και πιθανώς είχε διοριστεί εκεί λόγω της ισχυρής επιρροής του πατέρα του. Ήταν μάλλον βαρετός ως  δάσκαλος και ‘‘λίγος’’ ως χειρουργός και οι βοηθοί του συχνά έρχονταν αντιμέτωποι με τις επιπλοκές των εγχειρήσεών του. Οι χειρουργικές επεμβάσεις εκείνες τις μέρες ήταν αξιοθέατο κυριολεκτικά, με μεγάλες ομάδες σπουδαστών ιατρικής να συνωστίζονται γύρω από το χειρουργικό τραπέζι με σκοπό να παρακολουθήσουν τις επεμβάσεις που εκτελούνταν από τους ονομαστούς χειρουργούς και φυσικά να κρατήσουν τις απαραίτητες σημειώσεις. Η ταχύτητα ήταν το ουσιαστικό όλης της υπόθεσης, καθώς δεν υπήρχε γενική αναισθησία. Παρά το γεγονός ότι ο Keats ήταν βοηθός του Lucas, κατάφερε να παρακολουθήσει και τις εργασίες του Astley Cooper, ο οποίος ήταν το εντελώς αντίθετο του Lucas. Ήταν καλός, σχεδόν άριστος γνώστης της ανατομίας, μεγάλος δάσκαλος και λαμπρός χειρουργός. Ο Cooper, είναι γεγονός ότι έδειξε κάποιο ενδιαφέρον για την προσωπικότητα του Keats, τη διαμονή του στα  καταλύματα στην St Thomas' Street και τις γενικότερες ανησυχίες του. Έτσι ανάμεσα στις επισκέψεις στους θαλάμους των ασθενών και την απομνημόνευση της Φαρμακοποιίας, ο Keats συνέχισε να δείχνει ιδιαίτερο  ενδιαφέρον και στην ποίηση. Διάβαζε ακόμα το λογοτεχνικό περιοδικό ‘The Examiner’, που έγινε ο πολιτικός και ποιητικός του καθοδηγητής. Ο Keats είχε επηρεαστεί πολύ από τον Leigh Hunt, ειδικά από το πρόσφατο ποίημά του ‘‘Η ιστορία του Ρίμινι’’ που ενέπνευσε μετά τον Keats στο δικό του ‘‘Specimen of An Induction to a Poem’’.

     Στις 5 Μαΐου του έτους εκείνου, δημοσιεύθηκε  το πρώτο του ποίημα στο ‘The Examiner’, ένα σονέτο για τη ‘Μοναξιά’ (Solitude). Το ποίημα ήταν πραγματικά μια πρόγευση του τι επρόκειτο να ακολουθήσει, μια πράξη μελαγχολίας, απογοήτευσης και δημιουργικότητας, που αργότερα εκφράστηκαν πλήρως στο ποίημά του ‘‘Η Πτώση του Υπερίωνα’’ (The Fall of Hyperion).

Επιστολή του Τζον Κητς.

Fanatics have their dreams, where with they weave

A paradise for a sect; the savage, too,

From forth the loftiest fashion of his sleep

Guesses at heaven; pity these have not

Traced upon vellum or wild Indian leaf

The shadows of melodious utterance,

But bare of laurel they live, dream, and die

For Poesy alone can tell her dreams,

With the fine spell of words alone can save

Imagination from the sable chain

And dumb enchantment. Who alive can say,

'Thou art no Poet - may'st not tell thy dreams?

Since every man whose soul is not a clod

Hath visions and would speak, if he had loved,

And been well nurtured in his mother tongue.

Whether the dream now purposed to rehearse

Be poet's or fanatic's will be known

When this warm scribe, my hand, is in the grave.

Όπως τον είδε ο φίλος του, Τζόζεφ Σέβερν, λίγες μέρες πριν πεθάνει.

    Η ποιητική του δραστηριότητα, ωστόσο, έπρεπε να μείνει για  λίγο στην άκρη,  γιατί πλησίαζαν οι επαγγελματικές εξετάσεις. Στις  25 Ιουλίου 1816, ο Keats έδωσε   εξετάσεις στην Αίθουσα Φαρμακοποιών στο Blackfriars.  Εξετάστηκε σε τέσσερα μαθήματα. Μετάφραση της φαρμακοποιίας,  θεωρία και άσκηση της ιατρικής, φαρμακευτική χημεία και θεραπευτικές ουσίες. Πέρασε εύκολα τις εξετάσεις εκείνες και ονομάστηκε ειδικευμένος  φαρμακοποιός. Εργάστηκε ως βοηθός πλήρους απασχόλησης δίπλα στον Lucas για ένα μικρό χρονικό διάστημα και από όλες τις πληροφορίες που μας έμειναν, ήταν επαρκής στα καθήκοντά του. Ωστόσο, η καρδιά του ήταν αλλού και το χειμώνα του 1816, ο Keats παραιτήθηκε από το ιατρικό επάγγελμα για να αφιερώσει τον εαυτό του αποκλειστικά  στην ποίηση, η οποία επρόκειτο να αποδειχτεί γι αυτόν λαμπρή, ευφάνταστη και καινοτόμος, και η οποία τον διαβεβαίωνε με τον τρόπο της για την πολυπόθητη  αθανασία! Πράγματι, τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου, ο Keats έγραψε αυτό που θεωρείται από πολλούς ως το τέλειο σονέτο, το ‘‘Όταν πρωτοδιάβασα τον Όμηρο του Τσάπμαν’’ (On First Looking into Chapman's Homer). Ο  George Chapman (1559-1634), ήταν  άγγλος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας που ομολογουμένως έκαμε μια αριστουργηματική μετάφραση του Ομήρου στην αγγλική γλώσσα.

Όταν πρωτοδιάβασα τον Όμηρο του Τσάπμαν

Πολλές φορές ταξίδεψα μέσα στις χρυσές χώρες

Και ωραίες πολιτείες και όμορφα βασίλεια έχω δει

Και σε όλα τα νησιά εκεί στη Δύση έχω πάει

Που οι πιστοί βάρδοι του Απόλλωνα διαφεντεύουν.
Συχνά άκουσα να μου λένε για μιαν απέραντη χώρα

Που εκείνος ο πυκνόφρυδος Όμηρος είχε για κατοικία

Ωστόσο, ποτέ δε χάρηκα την καθάρια γαλήνη της

παρά μονάχα σαν άκουσα τη φωνή του Τσάπμαν.

Τότε αισθάνθηκα σαν αυτόν που θωρεί τα ουράνια 
Και βλέπει καινούργιο πλανήτη στο στερέωμα 

Ή όπως ο τολμηρός Κορτέζ που με τ’ αετίσια μάτια

Κοιτούσε τον Ειρηνικό κι όλοι οι άντρες του μαζί
Ο ένας κοίταζε τον άλλο μ’ έκσταση, σαστισμένοι,
αμίλητοι ψηλά από μια κορυφή του Ντάριεν.

(Much have I travell'd in the realms of gold/And many goodly states and kingdoms seen/Round many western islands have I been/Which bards in fealty to Apollo hold/Oft of one wide expanse had I been told/That deep-brow'd Homer ruled as his demesne/Yet did I never breathe its pure serene/Till I heard Chapman speak out loud and bold/Then felt I like some watcher of the skies/When a new planet swims into his ken/Or like stout Cortez when with eagle eyes/He star'd at the Pacific - and all his men/Look'd at each other with a wild surmise /Silent, upon a peak in Darien).