[Τα πρώιμα χρόνια] του Vincent Van Gogh ~ Εικαστικά

πηγή κειμένων Art Book εκδόσεις  Ημερησία Α.Ε.Ε

“Μάλλον κοντόχοντρος παρά λεπτοκαμωμένος, με την ράχη σκυφτή, γιατί άφηνε το κεφάλι να κρέμεται υποτονικά, και μαλλιά κοντά κάτω από ένα ψάθινο καπέλο το οποίο προστάτευε το περίεργο πρόσωπό του. Το μέτωπό του ήταν πάντα ελαφρώς συνοφρυωμένο, τα φρύδια του έσμιγαν από τον έντονο στοχασμό, τα μικρά μάτια του κάποιες φορές μπλε και κάποιες πράσινα..» Η μικρότερη αδερφή του Van Gogh, Elizabeth, άφησε αυτό το πορτρέτο του καλλιτέχνη ο οποίος ως έφηβος ήταν δύσκολος και ακοινώνητος. Ο Van Gogh γεννήθηκε στης 30-3-1853 στο Γκρουτ Ζούντερτ, ένα μικρό χωριό της Βραβάντης στην Ολλανδία. Μια χρονιά πριν γεννηθεί η μητέρα του, Άννα είχε φέρει ένα θνησιγενές αγόρι στον κόσμο με το ίδιο όνομα. Συνέπεια της τραγικής αυτής σύμπτωσης ήταν ο καλλιτέχνης να μεγαλώσει υπό το βάρος ενός μοιραίου αισθήματος ενοχής, σαν να φοβόταν πως η ύπαρξη του είχε γίνει δυνατή από την θυσία κάποιας άλλης ζωής.

Το άγονο τοπίο, οι χερσότοποι και η καφετιά γη της ιδιαίτερης πατρίδας του διείσδυσαν στην καρδιά του Van Gogh ο οποίος δεν ξέχασε ποτέ την ‘καταχνιά’ της γενέτειράς του. Για να κατανοήσει κανείς καλύτερα τον καλλιτέχνη θα πρέπει να γνωρίζει και τους δεσμούς του με την κουλτούρα της πατρίδας του. Αρκετές διαστάσεις της επαναλαμβάνονται σε όλη την ιστορία της ολλανδικής ζωγραφικής. Ένα από αυτά είναι η αναζήτηση της απλότητας και της ειλικρίνειας, η απόρριψη κάθε διανοουμενίστικης τάσης. Ένα άλλο είναι η πίστη στην ηθική σπουδαιότητα της τέχνης η οποία δεν πρέπει να εξιδανικεύει την πραγματικότητα αλλά θα πρέπει να ανακαλύπτει σε αυτήν μια ιερότητα ακόμα και στα καθημερινά γεγονότα και αντικείμενα. Ο Van Gogh σπούδασε τέχνη και γνώριζε ότι οι μεγάλοι Ολλανδοί καλλιτέχνες του 17^ου αιώνα είχαν σεβαστεί αυτές τις θεωρίες. Συγκεκριμένα είχε εντυπωσιαστεί από την τέχνη του Ρέμπραντ του οποίου το έργο χαρακτηριζόταν από μια βαθιά ανθρωπιά και αιχμαλώτιζε απόλυτα το δράμα και την τρυφερότητα. Θαύμαζε τον τρόπο με τον οποίο ο Ρέμπραντ συνήθιζε να χρησιμοποιεί το παιγνίδισμα του φωτός με την σκιά δημιουργώντας ένα τόσο δραματικό αποτέλεσμα, την πιστότητα του στην απεικόνιση της φύσης, «μολονότι ακόμη και εκεί εκτοξεύεται ψηλά, στο μεγαλύτερο ύψος, στο άπειρο» καθώς και τον ποιητικό χειρισμό του μέσου όταν «ήταν ελεύθερος να εξιδανικεύει». Τον Οκτώβριο του 1885 αφού είχε δει την «Νυχτερινή Περιπολία» και την «Εβραία Νύφη» ο Van Gogh έγραψε στον αδερφό του Τεο, ο οποίος μετά τον μύησε στον ιμπρεσσιονισμό, «θα πρέπει να πέθανε αρκετές φορές για να καταφέρει να ζωγραφίσει με τέτοιο τρόπο»

Η σχολή της Χάγης

Γύρω στο 1870 αρκετοί ζωγράφοι από διαφορετικές περιοχές της Ολλανδίας συγκεντρώνονταν στην Χάγη. Ο νεαρός Van Gogh χρειαζόταν ένα πρότυπο για να θαυμάζει και για ένα διάστημα θαύμαζε και λάτρευε τον Άντον Μόβ. Ο Μοβ, οι αδελφοί Μαρίς και ο Γ.Ισραέλς  δημιούργησαν ένα είδος καλλιτεχνικής λέσχης.  Με την ονομασία Πούλκρι Στούντιο η ομάδα συναντιόταν συχνά για να συζητήσει για την τέχνη και ακολουθώντας το παράδειγμα του Μανέ προσπάθησε να κάνει πιο ουσιώδη και σύγχρονη την Τέχνη. Την άνοιξη του 1882 ο Van Gogh έγινε μέλος. Όταν πέθανε ο Μοβ ο Van Gogh ζωγράφισε τον πίνακα ¨Ανθισμένη Ροδακινιά", 1888, τον οποίο έστειλε στην χήρα του. Σήμερα ο πίνακας βρίσκεται στο Μουσείο Κρόιλερ.

Λονδίνο

Το 1873, η Γκαλερί Τέχνης Γκουπίλ έστειλε τον Van Gogh στο Λονδίνο. Ήταν χαρούμενος που βρισκόταν στην πόλη που ανακάλυψε τα μυθιστορήματα του Ντίκενς. Του άρεσε να περπατά κατά μήκος του Τάμεση, ζωγραφίζοντας πορτρέτα περαστικών και να περνά τα Σαββατοκύριακά του στα μουσεία όπου γνώρισε την βρετανική ζωγραφική. Κράτησε επίσης και ένα άλμπουμ  το οποίο γέμισε με εδάφια πρόζας και ποιημάτων που τον είχαν συγκινήσει ιδιαίτερα. Μέσα σ΄αυτήν την μοναξιά ερωτεύτηκε την Ευγενία Λόιερ, την κόρη της σπιτονοικοκύρας του. Ο έρωτας του δεν βρήκε ανταπόκριση και η απογόητευση έγινε η αρχή μιας σειράς πράξεων αυτοτιμωρίας μέχρι που απολύθηκε τον Απρίλιο του 1879. Εκείνη την εποχή είχε πειστεί για την θρησκευτική του αποστολή και αναζητούσε όλο και πιο συχνά παρηγοριά στην Βίβλο. Στις αρχές του 1877 επέστρεψε στην Ολλανδία όπου δούλεψε ως βιβλιοπώλης στη Ντορντρεχτ. Ο Van Gogh πίστευε ότι η αγάπη για την λογοτεχνία είναι 'ιερή' όπως ακριβώς και η αγάπη για την τέχνη. Αγαπούσε πολύ τις ελληνικές τραγωδίες, έτρεβε μεγάλο σεβασμό για το έργο του Μπαλζάκ και ήταν μέγας θαυμαστής του Λοτί. Ο πίνακας λέγεται "Νεκρή Φύση με ανοιχτή Βίβλο, κηροπήγιο και μυθιστόρημα", 1885, μουσείο Van Gogh, Άμστερνταμ. Η τοποθέτηση ενός φθαρμένου αντίγραφου του βιβλίου του Εμίλ Ζολά, Η χαρά της ζωής, δίπλα στην Βίβλο του πατέρα του, προτεστάντης πάστορας, είναι ενδεικτικά στοιχεία της αγάπης του για την λογοτεχνία.

Αναζήτηση

Το 1877 γράφτηκε στο τμήμα προτεσταντικής θεολογία στο Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ. Αυτό που άρεσε ιδιαίτερα στον καλλιτέχνη ήταν να περπατά δίπλα στα κανάλια ή να περιδιαβάζει μες στα παλιά γκέτο που ζούσε παλαιότερα ο Ρέμπραντ.  Αφού εγκατέλειψε τις σπουδές του το 1878 βρήκε μια θέση ως ιεροκήρυκας στην περιφέρεια Μπορινάζ, το κέντρο των ανθρακωρύχων του Βελγίου και μια από τις πιο εξαθλιωμένες περιοχές. Πρόθυμος να μοιραστεί τον πόνο των ανθρακωρύχων, μαστίζονταν από επιδημίες, φτώχεια, πείνα και επισφαλείς συνθήκες εργασίας, μοίρασε όλα του τα υπάρχοντα μέχρι που έκοψε και τα ρούχα του στην μέση. Η συμπεριφορά του προκαλούσε έκπληξη και δυσπιστία. Ο αδερφός του δεν ενέκρινε την συμπεριφορά του και σταμάτησαν να αλληλογραφούν για εννιά μήνες μέχρι που ο Τέο, τον Ιούλιο του 1880 του έστειλε 50 φράγκα και τον Οκτώβριο του 1880 μετακόμισε στις Βρυξέλλες για να ακολουθήσει το νέο του πάθος να γίνει καλλιτέχνης. Την εποχή που ήταν στο Μπορινάζ είχε πάθει ψύχωση με τον πρίγκιπα Μίσκιν, ένα χαρακτήρα από το βιβλίο του Ντοστογιέφσκι "Ο Ηλίθιος" και την ανάγκη να εκμηδενιστεί ολότελα για να ανακαλύψει τον πραγματικό του εαυτό. O πίνακας είναι "Ο Σπορέας", 1881, Μουσείο Van Gogh. Ένα πολύ αγαπημένο θέμα του καλλιτέχνη, η σπορά, σύμβολο μίας επίμοχθης αγροτικής ζωής αλλά επίσης αποτελεί αναφορά στις παραβολές του Ευαγγελίου. Ο καλλιτέχνης θεωρούσε το κήρυγμα ως τη "σπορά του λόγου".

Οι πρώτες καλλιτεχνικές προσπάθειες

Στις βρυξέλλες ο Van Gogh γνωρίστηκε με τον Αντόν βαν Ραπάρντ, φοιτητή της Ακαδημίας Καλών Τεχνών, ο οποίος του δίδαξε το

υς κανόνες της προοπτικής. Ο Van Gogh μελέτησε ανατομία και αντέγραψε αγαπημένα του καλλιτεχνήματα. Νοσταλγούσε όμως τους γονείς του και επέστρεψε στο Έττεν το 1881. Τον Δεκέμβριο του 1881 πήγε στην Χάγη στον εξ αγχιστείας ξάδερφό του Άντον Μοβ. Ξεκίνησε μια σχέση με την Σιέν Χούρνικ η οποία είχε ένα παιδί και περίμενε και δεύτερο. Το παιδί τον συγκίνησε πολύ και έγραψε για το έντονο συναίσθημα ενός άντρα που κάθεται δίπλα στην γυναίκα που αγαπά, με ένα βρέφος να βρίσκεται στην κούνια δίπλα τους. Η Σίεν πόζαρε για περίπου 60 σχέδια και ακουαρέλες. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1883 ο Van Gogh πήγε στην Δρένδη, στον βορρά της Ολλανδίας. Ο Van Gogh γοητευόταν από την θλίψη της σωματικής παρακμής, η οποία ένιωθε ότι τύλιγε τους ανθρώπους που ήταν κοντά στην δυστυχία του. Το πρόσωπο της Σίεν ήταν σημαδεμένο από ευλογιά ενώ υπέφερε από αφροδίσια νοσήματα. Ο Van Gogh έγραφε πως εκείνος και η Σιέν ήταν δύο δυστυχισμένες ψυχές που κρατούσαν συντροφιά η μία στον άλλο και κουβαλούσαν μαζί το φορτίο τους. Ο πίνακας λέγεται "Η Σίεν με ένα πούρο κάθεται στο πάτωμα, μπροστά από το τζάκι" 1882, Μουσείο Κρόιλερ. Σε αυτό το σχέδιο η Σίεν διαθέτει μια μεγάλη, τραγική δύναμη.


Ο Van Gogh ήταν ένας αντιφατικός άνδρας που έζησε την ζωή του διχασμένος ανάμεσα στην βαθιά του ανάγκη να αγαπηθεί και στην υπεροπτική συστολή του, ανάμεσα στην μεθοδική αυτοκαταστροφική ανάλωση του σε καφενεία και πορνεία και στην βαθιά του επίγνωση της αξίας του ως καλλιτέχνη, Αποτελεί ίσως ένα από τα καλύτερα παραδείγματα 'καταδικασμένων'΄καλλιτεχνών. 
Το 1890 ένιωθε εγκαταλελειμένος και οι κρίσεις αυτοκαταστροφής άρχισαν π΄λαι. Στις 23 Ιουλίου έγραψε  "Αυτή η δυστυχία δεν θα τελειώσει ποτέ". Στις 27 Ιουλίου 190 περιπλανήθηεκα στους αγρούς του Οβέρ-σιρΟυάζ, ένα χωριό 30χιλμ έξω από το Παρίσι, και αυτοπυροβολήθηκε. Η σφαίρα που είχε στόχο την καρδιά εξοστρακίστηκε από το διάφραγμα. επέστρεψε στο δωμάτιο του αλλά το τραύμα ήταν πολύ βαρύ. Πέθανε στις 29 Ιουλίου του 1890.

"Αγρότισσα που γονατίζει"
καλοκαίρι 1885, Εθνική πινακοθήκη. Όσλο

"Οι πατατοφάγοι",04/1885
Μουσείο Van Gogh

 "Θέα του Παρισιού από την Μονμάρτη", 1886
Μουσείο Τεχνών, βασιλεία.

 "Le Tambourin", 1887
Μουσείο Van Gogh

"Η γέφυρα Λανγκλούα στην Άρλ",1888
Ιδιωτική Συλλογή, Παρίσι.

"Θερισμός στο Λα Κρω", 1888
Μουσείο Van Gogh

"Starry Night",1889
Μουσείο Μοντέρνων Τεχνών, Ν.Υόρκη

"Noon : rest from work", 1890
Μουσείο Ορσέ, Παρίσι