[Σατυρικά Φύλλα, εφημερίδες και περιοδικά του 19ου αιώνα] ~ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

"Και ο δείνα και ο Τάδες είναι όλοι μασκαράδες
κι ο συντάκτης του "Φωτός" μασκαράς είναι κι αυτός"
Σ.Καρύδης

Με τον ρομαντισμό η πρώτη κοινωνία μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος προσπαθούσε να ξεφύγει από την πραγματικότητα όμως η σατυρική ποίηση την προσγείωνε πάντα σε αυτήν. Πολλοί από τους ρομαντικούς ποιητές έγραψαν ακόμα και με ψευδώνυμο σατιρικά ποιήματα καταμαρτυρώντας έτσι μια κοινωνία που παράδερνε στις εσωτερικές της αντιφάσεις, την ουτοπία, την αθλιότητα, τους άκαιρους ενθουσιασμούς και τις ατελείωτες απογοητεύσεις. Η σάτιρα είναι πάντα ζωντανή, πάντα σύγχρονη και όσο και να περνάνε οι εποχές και να αλλάζουν οι κοινωνίες τα στοιχεία της τυρανίας, της διαφθοράς, της λογοκρισίας φανερής ή όχι, της κομματικοποίησης εξακολουθούν να υπάρχουν σε κάθε εποχή και σε κάθε κοινωνία. Η σάτιρα λοιπόν είναι ένα είδος μαχητικής δημοσιογραφίας όπως είναι και η γελοιογραφία. Μια αναδρομή στις πρώτες εποχές της σάτιρας αποκαλύπτει πολλά περιοδικά, εφημερίδες ή εφήμερα φύλλα που είναι ο καθρέπτης της εποχής εκείνης και η κυκλοφορία τους ήταν περιπετειώδης. Τελευταίος σημαντικός σατιρικός της εποχής υπήρξε ο Γ. Σουρής. 

Σατυρικά φύλλα, περιοδικά, εφημερίδες

«Σάλπιγξ» εκδότες οι αδερφοί Σούτσοι. Πρώτη ελληνική εφημερίδα. 1^η Αυγούστου 1821.
«Τοξότης» εκδότης Θεόδωρος Ορφανίδης, όπου έχουμε μια εικόνα των θεατρικών πραγμάτων του 1840-1844 τότε που μικροί και μεγάλοι ξετρελαίνονταν με την περίφημη πριμαντόνα Ρίτα Μπάσσο. Επίσης απηχούσε και τη δυσαρέσκεια των αντιοθωνιστών λογίων της γενέτειράς του, τους οποίους εκπροσωπούσαν κυρίως οι Σούτσοι με τους λίβελλους εναντίον της «ξένης ακρίδας» και του «κυφού βαυαρού», καυτηριάζει την ξενόφερτη κυβέρνηση του πρώτου ελληνικού κράτους, πράγμα που έχει ως συνέπεια την απόλυσή του από το υπουργείο και την τριήμερη φυλάκισή του.
 «Ο Αβδηρίτης και του διαβόλου τα πηδήματα» διευθυντής και εκδότης ο Δ.Βρατσάνος.  Στην επεξήγηση διαβάζουμε «εφημερίς ιστορημάτων» αλλά η εικονογράφηση του τίτλου διαψεύδει την επεξήγηση. Πάνω από τον τίτλο εμφανίζεται ο Διογένης κοντά στον πίθο και τον φανό του, να κρατά τον διάβολο στο χέρι και σε απόσταση από το πρόσωπό του. Η ουρά του διαβόλου είναι τυλιγμένη στην μέση του Διογένη.

 «Φως» εκδότης Σοφοκλής Καρύδης κριτικός και αγωνιστής του ’21. Δημοσιογράφος μαχητικός, λόγιος. Έγραψε ποιητικά και δραματικά έργα όπως «Τα τέκνα του Δόξαπατρή», «Η πρόσφυξ Κρήσσα», «Τα ορφανά της Κρήτης» κ.α. Ήταν φιλελεύθερος, άκαμπτος, άφοβος. Το «Φως» ανήκει στα μεγάλα σατιρικά περιοδικά της περιόδου και αποτελεί την συνέχεια του σατιρικού περιοδικού «Αριστοφάνης και η μαγνητιζόμενη» που εξέδιδε ο Καρύδης το 1859. Το «Φως» πρωτοεκδόθηκε την 1^η Φεβρουαρίου 1860. Ήταν αντιοθωνικό και κατά της διαφθοράς της εποχής. Καθημερινά σχεδόν η λογοκρισία έκανε κατάσχεση των φύλλων και ο εκδότης βρισκόταν εξίσου συχνά στην φυλακή. Η κυκλοφορία της διακόπηκε το 1879.

«Εμπαίκτης» εκδότης Πηγαδιώτης. Υπότιτλος «Είμαι δια την φυλακήν». Μαστίγωνε την φαυλοκρατία και τον κομματισμό. Κυκλοφόρησε από 15-4-1873 έως 26-01-1874.

«Διογένης» συνέχεια του «Εμπαίκτη» από 24-01-1874 έως 21-9-1874 οπότε μετονομάζεται πάλι σε «Εμπαίκτη»

«Αριστοφάνης» θέμα σάτιράς του ο Βούλγαρης, ο Τρικούπης. Συμπλήρωσε τις «Αναχωρήσεις» του «Φωτός» , με τις «Αφίξεις».

«Ραμπαγάς» εκδίδεται δύο χρόνια μετά την διακοπή του «Φωτός». Εκδότης ο Κλεάνθης Τριανταφύλλου.σε συνεργασία με τον Βλάση Γαβριηλίδη. Τον τίτλο «Ραμπαγά» είχε δανειστεί από την κωμωδία του Σαρδού που είχε μεταφράσει ο Καμπούρογλου αλλά είχε απαγορεύσει την παράστασή της ο τότε πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κουμουνδούρος. Στον «Ραμπαγά» ο Τριανταφύλλου έβλεπε τον «αιώνιο Έλληνα που πολιτεύεται πάντα ψεύτικα, που αλλάζει πολιτικό φρόνημα συνέχεια λαο κοιτάζει τον εαυτό του, το συμφέρον του» Με το πρώτο άρθρο γραμμένο από τον Γαβριηλίδη οδηγείται στην φυλακή. Για δεύτερη φορά οδηγείται πάλι στην φυλακή 3 χρόνια μετά εξαιτίας του ποιήματός του «Βασιληά» Ο Τριανταφύλλου παρά την διακοπή της έκδοσης συνέχισε τον αντιοθωνικό αγώνα του και κλείστηκε στις φυλακές. Όταν αποφυλακίστηκε τα νεύρα του ήταν κλονισμένα. Στης 25-5-1889 αυτοκτόνησε.

«Ασμοδαίος» Από 5-1-1875. Εκδότης ο Ροΐδης με συνεργασία Θέμου Άννινου. Εναντίον της διαφθοράς  κομματισμού Βούλγαρη, Κουμουνδούρου και υπέρ Τρικούπη. Εγκαινίασε την στήλη «Κιβώτιο» με γράμματα που τάχα έστελναν οι αναγνώστες. Διεκόπη η κυκλοφορία της στης 11-7-1876. Και επανεκδόθηκε από το 1880 έως το 1883.

«Άστυ» Εκδόθηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 1885 από τον Θέμο Άννινο.

«Μη χάνεσαι» Εκδότης ο Βλάσης Γαβριηλίδης. Το έργο του αρχίζει στην Πόλη, συνεχίζει στον «Ραμπαγά» και την «Ακρόπολι». Γεννήθηκε το 1848 στην Πόλη. Διωκόμενος από τους Τούρκους φτάνει στην Ελλάδα. Εκδίδει τον «Πατριώτη» στην συνέχεια το «Μη χάνεσαι» που ήταν φράση του Κουμουνδούρου. Πολιτικοσατυρικές εφημερίδες και οι δύο. Φιλοξένησε επίσης και τους ποιητές της Νέας Αθηναϊκής Σχολής . 29 Οκτωβρίου 1893 ήταν το τελευταίο φύλλο. Από 1^η Νοεμβρίου του ίδιου έτους ξεκινά η έκδοση της «Ακρόπολις»

«Παληάνθρωπος» εκδότης Ι.Βερβέρης. Δημοσιογράφος γεννημένος περίπου το 1840 στις Κυδωνιές της Μ.Ασίας. Το πρώτο φύλλο βγήκε στις 16-8-1882, δημοτική, χοντρή σάτιρα, πόλεμος εναντίον της πλουτοκρατίας. Είχε μεγάλη επιτυχία μέχρι το 1902. Ο εκδότης απεβίωσε το 1904.

«Σκρίπ» Εκδότης Ε.Κουτσουλάκος. Το πρώτο φύλλο βγήκε 22-8-1893 και το τελευταίο το 1895.

«Ρωμηός» Γεώργιος Σουρής. Το πρώτο φύλλο εκδόθηκε τον Απρίλιο του 1883. Εμπνευστής του τίτλου ο Δροσίνης. Σχεδιαστής ο Θέμος Άννινος. Συστηματικά όμως η έκδοση του «Ρωμηού» άρχισε το 1884 και αυτό γιατί ο Σουρής ήταν τότε φοιτητής της Φιλοσοφικής και διέκοψε την έκδοση για να προετοιμαστεί για τις εξετάσεις. Απορρίφθηκε όμως και ο ίδιος γιόρτασε την επιστροφή της κυκλοφορίας του «Ρωμηού» με τους εξής εκδικητικούς στίχους

«Ω! Ας μην βλέπω πια κανενός παληοδασκάλου μούρη
Κι ας μην κλείνουν ρήματα τα αγέλαστά μου χείλη
Μακράν από εδώλια και από μωροσόφους
Δόστε μου γέλια και ζωή και τους παλιούς συντρόφους»

Ο ποιητής πέθανε γεννήθηκε στην Σύρα το 1852 και απεβίωσε στις 26-8-1919. 

πηγές Διαδίκτυο, βικπαίδεια, "Ιστορία της Ν.Ε. Λογοτεχνίας"

επιμέλεια κειμένων Μαρία Ροδοπούλου