[Οι βασιλικοί βοτανικοί κήποι της Περαντένια στη Σρι Λάνκα] του Γ.Ν. Σχορετσανίτη ~ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη

Μακέτες με τις απαραίτητες λεπτομέρειες δίπλα στα  νεοαναγειρόμενα κτίρια και στις ανακαινίσεις μερικών παλιότερων νοσοκομειακών. Εν προκειμένω το παιδιατρικό νοσοκομείο της ιατρικής σχολής. Στοιχειώδης σεβασμός στους επισκέπτες.

     Μέρες περιήγησης στην πόλη της Κάντυ και στα περίχωρά της. Οι βασιλικοί βοτανικοί κήποι της Περαντένια (Peradeniya), βρίσκονται περίπου πέντε χιλιόμετρα δυτικά της πόλεως, εδώ στην κεντρική επαρχία της Σρι Λάνκα και προσελκύουν περισσότερους από δύο εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο. Ακριβώς απέναντι όμως από αυτούς, βρίσκεται η ιατρική σχολή της Περαντένια και η αντίστοιχη πανεπιστημιούπολη, με πολλές δεκαετίες ιστορίας στο βιογραφικό της. Ανάμεσα σε λόφους, ποταμούς και πλούσια βλάστηση, τα κτίριά της όμορφα διαρρυθμισμένα, με τους απαραίτητους οφιοειδείς δρόμους, περιφράξεις και υποστηρικτικούς χώρους. Το μάτι γεμίζει από νεοαναγειρόμενα κτίρια και επισκευή των ήδη υφισταμένων που θα στεγάσουν καινούργιες κλινικές, εργαστήρια και διοικητικές υπηρεσίες αυτής της ιατρικής σχολής, με τη βρεττανική παράδοση, εμφανέστατη σε όλες τις εκφάνσεις της. Διαρρύθμιση, οργάνωση, κανονισμοί, γλώσσα και νοοτροπία.

Η πανεπιστημιούπολη διαθέτει χώρους διαμονής των σπουδαστών της, αρρένων και

θηλέων, όλων των θρησκειών της χώρας. Η ερώτηση ήταν ίσως κάπως προκλητική, αλλά η απάντηση του υπαλλήλου, ανέλπιστα αυθόρμητη. Τα τείχη γύρω από κάποια κτίρια, σκοπό έχουν να απομονώσουν τα θήλεα από τους άρρενες φοιτητές, αφού είχαν παρατηρηθεί κάποια κρούσματα εισβολής των αγοριών μέσα στα δωμάτια των κοριτσιών, ειδικά κατά τις νυκτερινές ώρες!

Μεταξύ των πανεπιστημιακών κτιρίων και των κήπων, βρίσκεται μια σχετικά πλατειά έκταση γεμάτη επισκέπτες, τοπικά ταξί, λεωφορεία και απασχολούμενους στις ανάλογες υπηρεσίες. Πολλοί από αυτούς θα επισκεφτούν σίγουρα τους βασιλικούς βοτανικούς κήπους της Περαντένια, τον μεγάλο αυτό κήπο, που περιλαμβάνει περισσότερα από τέσσερις χιλιάδες είδη φυτών, στα οποία συμπεριλαμβάνονται μπαχαρικά, φαρμακευτικά φυτά, φοίνικες και ορχιδέες. Μία μεγάλη έκταση πολλών στρεμμάτων, 460 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, με ετήσια βροχόπτωση διακοσίων ημερών, η οποία διαχειρίζεται από το Τμήμα των Εθνικών Βοτανικών Κήπων του Τμήματος Γεωργίας.  

      Η ιστορία των κήπων, όμως, πηγαίνει πολύ πίσω. Οι απαρχές της ημερομηνίας κατασκευής των Βοτανικών Κήπων βρίσκονται στο 1371, όταν ο βασιλιάς Wickramabahu III ανέβηκε στο θρόνο και διατήρησε τη βασιλική του αυλή στην Περαντένια, δίπλα στον ποταμό Μαχαβέλι (Mahaweli). Την αρχή εκείνη ακολούθησαν με τη σειρά τους και οι επόμενοι βασιλιάδες. Ένας παλιός ναός που χτίστηκε από το βασιλιά Wimala Dharma καταστράφηκε από τους Βρεττανούς, όταν τους δόθηκε ο έλεγχος του Βασιλείου της Κάντυ. Στη συνέχεια, το 1821, τέθηκαν οι συστηματικές βάσεις για ένα μεγάλο βοτανικό κήπο από τον Alexander Moon. Ο βοτανικός κήπος της Περαντένια, ιδρύθηκε επίσημα το 1843 με φυτά που έφεραν εδώ από διάφορα άλλα μέρη. Έκτοτε γνωρίζει συνεχή ανάπτυξη με ολοένα καινούργια φυτά και λουλούδια. Η κλασική λεωφόρος των φοινίκων βρίσκεται σε αυτό το κήπο. Ένα δέντρο με σημαντική ιστορία είναι το Cannonball Tree που φυτεύτηκε  από το βασιλιά George V του Ηνωμένου Βασιλείου και τη βασίλισσα  Mary, το 1901. Το δέντρο είναι λυγισμένο από τα φρούτα του, που μοιάζουν με μπάλες κανονιού. Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ο Βοτανικός Κήπος χρησιμοποιήθηκε από τον Λόρδο Louis Mountbatten, τον ανώτατο διοικητή των συμμαχικών δυνάμεων στη Νότια Ασία, καθώς ήταν η έδρα της Διοίκησης της Νοτιοανατολικής Ασίας.

   Σε μια αγγλική έκδοση ενός σχετικού  βιβλίου του Ernst Haeckel, με τίτλο ‘‘A Visit to Ceylon’’, του 1883, αναφέρονται πολλά πληροφοριακά στοιχεία και λεπτομέρειες αυτών των κήπων, που σίγουρα έχουν κάποιο ενδιαφέρον και για τον σημερινό επισκέπτη αυτής της περιοχής του πλανήτη.  Εκεί μέσα λοιπόν αναφέρεται ότι η Περαντένια και η Κάντυ, συνδέονταν με το Κολόμπο με μια σιδηροδρομική γραμμή, την πρώτη στην Κεϋλάνη και το ταξίδι διαρκούσε χρονικό διάστημα που κυμαινόταν μεταξύ τεσσάρων και πέντε ωρών. Όπως όλοι οι Ευρωπαίοι στην Κεϋλάνη, ο συγγραφέας έπρεπε να ταξιδέψει στην πρώτη θέση. Στη δεύτερη θέση ταξίδευαν μόνο οι κίτρινοι και καστανόξανθοι απόγονοι των πορτογάλων και ολλανδών, ενώ τέλος στην τρίτη όλοι οι ντόπιοι, οι σκουρόχρωμοι Σιναλέζοι και οι σχεδόν μαύροι,  Ταμίλ. Ο Ernst Haeckel, σύμφωνα πάντα με τα γραπτά του, απορούσε πως δεν υπήρχε και μια τέταρτη για τους  Ταμίλ, κι ακόμα μία πέμπτη για τους περιφρονημένους ινδουιστές της κατώτερης κάστας. Οι ντόπιοι ήταν οι μεγάλοι πάτρωνες της σιδηροδρομικής γραμμής.  Τα βαγόνια ήταν ευάερα  και φωτεινά, ενώ τα πρώτης κατηγορίας παρείχαν κατάλληλη προστασία από τη ζέστη, με φαρδιά γείσα και  περσίδες. Οι οδηγοί της αμαξοστοιχίας και οι φρουροί, ήταν άγγλοι με άσπρα ρούχα και κράνη. Η γραμμή λειτουργούσε  με  τάξη και ακρίβεια, όπως άλλωστε και όλες οι αγγλικές σιδηροδρομικές γραμμές.  

Οι δύο πρώτες ώρες από το Κολόμπο προς την Περαντένια, περνούσαν μέσα από ελώδη ζούγκλα, εκτάσεις με ρύζι και αγρούς και λιβάδια με νερό, γεμάτα με μαύρα βουβάλια και ερωδιούς. Σε μερικά σημεία διερχόταν  κάποια από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά τοπία της χώρας, όπως μέσα από πολλές σήραγγες, γέφυρες,  σε καταρράκτες και  αλλού σε προεξέχοντα βράχια κατά μήκος της άκρης κάποιου  γκρεμού σχεδόν κάθετου, με θέα κάτω χαμηλά της καταπράσινης αβύσσου με διάσπαρτες καλύβες, κήπους και ορυζώνες και με ουράνια τόξα άνωθεν, κάτω από το δυνατό ήλιο, όπως τόσο γλαφυρά αφηγείται ο συγγραφέας. Συχνά μάλιστα πολλοί άνθρωποι από το Κολόμπο, ερχόντουσαν σε διάφορα σημεία της διαδρομής, για να δουν και απολαύσουν το παράξενο και υπέροχο εκείνο σκηνικό. Η Περαντένια, ήταν ο τελευταίος σταθμός πριν την Κάντυ.

  
‘‘… Όταν έφτασα  γύρω στις έντεκα, βρήκα τον  Trimen να με περιμένει. Με καλωσόρισε ευγενικά και με οδήγησε με την άμαξά του στο Βοτανικό Κήπο, ο οποίος είναι περίπου ένα μίλι μακρύς.  Αμέσως μπροστά, το άφρισμα του ποταμού καλυπτόταν από μία όμορφη ξύλινη γέφυρα, σε μία αψίδα περισσότερων των  οκτακοσίων ποδιών.  Υπό κανονικές συνθήκες, η γέφυρα είναι εβδομήντα πόδια πάνω από το επίπεδο του ποταμού, αλλά μπορεί κάποιος να σχηματίσει  μια ιδέα για την τεράστια μάζα του νερού που συλλεγόταν μετά από τις έντονες βροχοπτώσεις της Κεϋλάνης, όταν μάθει ότι η στάθμη του ποταμού   σηκωνόταν ψηλά εδώ, μερικές φορές έως τα πενήντα ή εξήντα πόδια, αφήνοντας όχι περισσότερο από δέκα πόδια μεταξύ της επιφάνειας του νερού και της αψίδας της γέφυρας. Η είσοδος στον κήπο γίνεται μέσα από μια εξαίσια λεωφόρο με δέντρα  καουτσούκ (Ficus elastica), ίδια όπως τα ινδικά είδη, από τα οποία ο γαλακτώδης χυμός όταν συμπυκνωθεί γίνεται καουτσούκ… στην καυτή υγρασία της πατρίδας τους αποκτούν  το μέγεθος μεγάλων δέντρων των δασών μας κι άξια να συγκριθούν με τις βελανιδιές μας. Χιλιάδες φύλλα αναπτύσσονται σε οριζόντια κλαδιά, που ανοίγονται σε σαράντα έως πενήντα πόδια σε κάθε πλευρά και καλύπτουν  μια επιφάνεια τόσο ευρεία όσο ένα καλό αρχοντικό, ενώ η βάση του κορμού του απλώνει τις ρίζες του σε διάμετρο που ανέρχεται από εκατό έως διακόσια πόδια, περισσότερο δηλαδή από  το συνολικό ύψος του δέντρου. Αυτές οι πολύ γερές ρίζες, γενικά αποτελούνται από είκοσι ή τριάντα κύριες ρίζες, οι οποίες εξέρχονται από τα κατώτερα μέρη του κορμού και εξαπλώνονται σαν τεράστια φίδια που σέρνονται στην επιφάνεια του εδάφους. Πολύ συχνά όμως, οι ρίζες εξέρχονται από το έδαφος, σαν ισχυρά όρθια στηρίγματα, έτσι που να επιτρέπουν στο κύριο δέντρο να αψηφά όλες τις καταιγίδες χωρίς να επηρεάζεται… Είχα σχεδόν εξαντλήσει την έκπληξή μου σ’ αυτή την λεωφόρο των δέντρων-φιδιών όταν  ακριβώς στη μέση, πέρα από την πύλης της εισόδου, το μάτι μου έπεσε σε ένα άλλο υπέροχο θέαμα. Μια τεράστια ανθοδέσμη υποδέχεται εκεί τον επισκέπτη, μια συστάδα από όλους τους φοίνικες που υπάρχουν στο νησί μαζί με πολλούς άλλους από ξένα και ευγενή τροπικά είδη, όλα διακοσμημένα με αναρριχητικά φυτά σε ανθοφορία, που οι κορμοί τους καλύπτονται με χαριτωμένες παρασιτικές φτέρες. Μια άλλη ακόμα μεγαλύτερη και ομορφότερη ομάδα φοινίκων ήταν σχηματισμένη στο τέλος της λεωφόρου της εισόδου η οποία περιβαλλόταν από ένα υπέροχο παρτέρι φυτών σε ανθοφορία. Το μονοπάτι εδώ χωρίζεται, αυτό προς τα αριστερά οδηγεί στο μπανγκαλόου του υπεύθυνου, που βρίσκεται σε ένα μικρό ύψωμα. Αυτό το φιλόξενο σπίτι είναι, όπως και οι περισσότερες από τις βίλες στην Κεϋλάνη, χαμηλό μονώροφο κτίριο, που περιβάλλεται από μια ευάερη βεράντα, με προεξέχουσα στέγη που στηρίζεται σε λευκές  στήλες.  Οι  πυλώνες και η οροφή καλύπτονται με γιρλάντες από τα πιο όμορφα αναρριχητικά φυτά. Μεγάλες ανθισμένες ορχιδέες, αρωματικές  βανίλιες, υπέροχα φούξια  και άλλα λαμπρά άνθη και μια συλλογή ανθοφόρων φυτών και φτέρες κοσμούν το περιβάλλον κοντά στο σπίτι… Μου άρεσαν ακόμα οι μικροί σκίουροι που φαίνονταν τόσο όμορφοι εδώ, αν και είναι πολλοί και ήρεμοι σε όλους τους κήπους της Κεϋλάνης. Καθώς το μπανγκαλόου βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο των κήπων και ένα μεγάλο βελούδινο γρασίδι κατηφορίζει από αυτό, η ανοικτή αίθουσα της βεράντας δεσπόζει πάνω από ένα μεγάλο μέρος του κήπου, καθώς και στην ζώνη των ψηλών δέντρων που περικλείουν τη φυτεμένη γη. Πέρα από αυτό το πάρκο, το έδαφος ανυψώνεται έως στις κορυφές των βουνών που φρουρούν τη λεκάνη της Περαντένια. Το πανέμορφο ποτάμι Μαχαβέλι (Mahavelli) κυλάει γύρω από τον κήπο σε μια μεγάλη απόσταση και τον διαχωρίζει από τους λόφους... Το κλίμα, επίσης, είναι εξαιρετικά ευνοϊκό για τη βλάστηση. Σε ύψος χιλίων πεντακοσίων ποδιών πάνω από τη θάλασσα, η τροπική ζέστη της λεκάνης του βουνού  σε συνδυασμό με την έντονη βροχόπτωση για τα γειτονικά βουνά, κάνουν την Περαντένια ένα αξιοθαύμαστο φυσικό μέρος όπου εύκολα κάποιος μπορεί να αντιληφθεί πόσο πλουσιοπάροχα η τροπική χλωρίδα εμφανίζει εδώ τις υπέροχες παραγωγικές δυνάμεις της. Η πρώτη μου βόλτα μέσα στον κήπο στην εταιρεία του ταλαντούχου διευθυντή, με έπεισαν ότι έτσι ήταν πράγματι, και παρόλο που είχα ακούσει και διαβάσει πολλά για τη γοητεία της άσωτης βλάστησης των τροπικών και λαχταρούσα και ονειρευόμουνα να τη δω, η πραγματική απόλαυση της υπέροχης πραγματικότητας ξεπέρασε κατά πολύ και τις υψηλότερες προσδοκίες μου, αφού είχα ήδη γνωρίσει και τις πιο προφανείς μορφές αυτής της νότιας χλωρίδας κοντά στο Κολόμπο και τη Βομβάη.

Εκείνη την εποχή που βρισκόμουνα στην Περαντένια, ένας άλλος Άγγλος βοτανολόγος

έμενε εκεί, ο Marshall Ward, με τον επίσημο τίτλο του Royal Cryptogamist. Είχε σπουδάσει κυρίως στη Γερμανία  και είχε σταλεί στην Κεϋλάνη πριν από δύο χρόνια για να διερευνήσει την τρομερή ασθένεια των φύλλων του καφέ, γιατί ένας μύκητας επιτίθεται στα φύλλα του θάμνου,  που μαίνεται εδώ και πολλά χρόνια, μια ολοένα αυξανόμενη σε σοβαρότητα απειλή στις φυτείες του  καφέ της Κεϋλάνης, καταστρέφοντας αυτό το πολύτιμο προϊόν σε μεγάλες εκτάσεις και σπαταλώντας τεράστια ποσά των χρημάτων του έθνους. Ο Ward θέσπισε μια σειρά από ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις και πειράματα με  αυτόν τον μύκητα  και ακόμα ερεύνησε τη μικροσκοπική του δομή (Hemileja vastatrix), η οποία κατά κάποιο τρόπο ομοίαζε σαν τη  σκουριά στο καλαμπόκι, αλλά δεν είχε καταφέρει να βρει οποιαδήποτε αποτελεσματική  θεραπεία…’’.

    Πιο κάτω περιορίζεται σε  μερικές γενικές παρατηρήσεις και περιγραφές από τα πιο σημαντικά και τυπικά  φυτά:

   ‘‘ Η Περαντένια διαφέρει σε μεγάλο βαθμό σε σχέση με τους περισσότερους βοτανικούς κήπους της Ευρώπης μας, γιατί αντί να έχει τα φυτά σε προκαθορισμένες τυπικές θέσεις, σαν στρατιώτες σε γραμμή και σε αποστολές, το όλο σχέδιο του κήπου το  οποίο ανέρχεται  περίπου σε εκατόν πενήντα άκρες, είναι όπως τα πάρκα, με ευχάριστη και χαρακτηριστική διαρρύθμιση, και κατάλληλο για επιστημονική διδασκαλία. Οι κύριες ομάδες των δέντρων, με τις ίδιες οικογένειες φυτών, είναι όμορφα τοποθετημένες μέσα στο γρασίδι και εξαίσια μονοπάτια οδηγούν από το ένα στο άλλο. Τα λιγότερο διακοσμητικά φυτώρια τοποθετούνται σε ένα λιγότερο εμφανή θέση γης για καλλιέργεια και την επιλογή χρήσιμων φυτών. Σχεδόν κάθε είδους χρήσιμα λαχανικά των τροπικών και των δύο ημισφαίριων εκπροσωπούνται εδώ, και οι σπόροι, τα φρούτα και οι ρίζες διανέμονται στους καλλιεργητές και τους κηπουρούς σε όλο το νησί… Το εξαιρετικά ευνοϊκό κλίμα και η θέση της Περαντένια, ταιριάζει ωστόσο για  πιο εκτεταμένη χρήση από επιστημονικής άποψης, ως ένας βοτανικός σταθμός. Με τον ίδιο τρόπο όπως και οι νέοι μας ζωολόγοι βρίσκουν στους πρόσφατα  συσταθέντες ζωολογικούς  σταθμούς σε θαλάσσιες ακτές (Νάπολη, Ροστόφ,    Μπράιτον, Τεργέστη, κ.λπ.) μέρη ανεκτίμητης αξίας για βαθύτερες επιστημονικές μελέτες και πειράματα, η παραμονή  ενός έτους σε ένα τέτοιο βοτανικό σταθμό όπως της Περαντένια, θα δώσει σε ένα βοτανολόγο περισσότερη εμπειρία και  εργασία από ότι θα μπορούσε να πάρει μέσα σε δέκα χρόνια και κάτω από δυσμενείς συνθήκες στην πατρίδα του… Κι αν η αγγλική κυβέρνηση καθιερώσει και διατηρήσει ένα τέτοιο σταθμό για την βοτανική στην Περαντένια, κι ένα ζωολογικό σταθμό στο  γοητευτικό μπανγκαλόου του Galle, για παράδειγμα, που ανήκει στον Captain Bayley, το οποίο  είναι εξαιρετικά κατάλληλο για το σκοπό αυτό, θα προσφέρουν σημαντικές υπηρεσίες στην επιστήμη, όπως έγιναν ήδη από την Challenger Expedition και άλλες μεγάλες επιχειρήσεις, και για μια ακόμη φορά θα ντροπιάσει τις μεγάλες ηπειρωτικές χώρες της Ευρώπης  οι οποίες ξοδεύουν τα χρήματά τους κυρίως σε βαρειά και μεγάλα όπλα.

   

Θα πρέπει τώρα να αναφερθώ εν συντομία σε μερικά τουλάχιστον από τα κύρια θαύματα της Περαντένια και δεν μπορώ παρά να αρχίσω με το περίφημο μπαμπού γίγας, το θαύμα όλων αυτών που βλέπω. Εάν στην είσοδο του κήπου στρίψει κάποιος αριστερά προς το ποτάμι και ακολουθήσει την όμορφη όχθη, βλέπει από μακριά τεράστιες πράσινες συστάδες μπαμπού, πάνω από εκατό πόδια ύψος και  αρκετά φαρδιές, με τις ψηλές κορφές τους να λυγίζουν και ανεμίζουν, όπως τα τεράστια λοφία του κράνους κάποιου γίγαντα, πάνω από τον ποταμό και το μονοπάτι, ρίχνοντας σκιά και δροσιά και στα δυό. Καθώς προχωράμε πλησιέστερα, βλέπουμε ότι κάθε ένας από αυτούς τους θάμνους αποτελείται από πολλούς, συχνά από εξήντα έως ογδόντα πόδια ψηλούς κυλινδρικούς μίσχους, καθένας τους  από ένα πόδι μέχρι  δύο πόδια παχύς. Αναπτύσσονται στενά και στριμώχνονται, πετάγονται πάνω από μια κοινή ρίζα όπως ένα στέλεχος βούρλου, εξαπλώνονται προς την κορυφή  και φέρουν στα αδύναμα πλευρικά στελέχη τους, μια πυκνή μάζα από λεπτά πράσινα φύλλα… Το μπαμπού, όπως όλοι γνωρίζουν, είναι ένα από τα πιο πολύτιμα τροπικά φυτά και θα μπορούσε να γραφτεί ολόκληρο βιβλίο για το θέμα από τις διάφορες χρήσεις του κάθε μέρους αυτού του φυτού από τους ντόπιους, όπως και για το κάθε διαφορετικό είδος φοινίκων… Εκτός από τα αυτόχθονα είδη, εδώ εκπροσωπούνται όλα τα υπέροχα δείγματα, θα βρείτε μια σειρά από άλλους φοίνικες,  ορισμένους της ηπειρωτικής Ινδίας, μερικούς από τα νησιά Sunda και την Αυστραλία, κάποια από την Αφρική και την τροπική Αμερική, την Livistonia  από την Κίνα… και ήταν μεγάλη έκπληξη για μένα εδώ να βρω  μια ολόκληρη λεωφόρο με αυτά τα δέντρα. Αλλά, όπως λέει και η παροιμία. ‘‘Ο άνθρωπος που δεν περπατάει κάτω από τους φοίνικες, ποτέ δεν το μετανιώνει’’. Ήμουν τόσο γοητευμένος από την περιπλάνηση μέσα από το ψηλό χορτάρι, δίπλα στο ποτάμι, κάτω από την ψηλή κορυφή του φοίνικα, εξετάζοντας προσεκτικά τις περιελίξεις κορμού  ενός ινδοκαλάμου, όταν ένιωσα ξαφνικά μια απότομη δαγκωνιά στο πόδι μου και ξεσκεπάζοντάς το, ανακάλυψα μερικές μικρές βδέλλες που είχαν κολλήσει στην κνήμη μου … Αυτή ήταν η πρώτη μου γνωριμία με τις  βδέλλες της Κεϋλάνης, μα από τις πιο ανυπόφορες κατάρες αυτού του όμορφου νησιού, τη χειρότερη απ’ όλες, όπως διαπίστωσα στη συνέχεια από τον πολύ πόνο. Με εξαίρεση κοντά στη θάλασσα και στα ψηλότερα βουνά, συρρέουν σε μυριάδες σε κάθε ξύλο και θάμνο, σε ορισμένα δάση, ιδιαίτερα κοντά στις όχθες του ποταμού και στην ελώδη ζούγκλα των ορεινών περιοχών και τους χαμηλούς λόφους είναι αδύνατο να   κάνεις ένα  βήμα χωρίς να σου επιτεθούν… Για να απαλλαγείς από τη βδέλλα μια σταγόνα χυμού λεμονιού αρκεί, και για το σκοπό αυτό, όταν περπατάτε έξω στην Κεϋλάνη, βάζετε πάντα ένα μικρό λεμόνι στην τσέπη σας. Εγώ συχνά χρησιμοποιούσα αντί για λεμόνι, μια σταγόνα από καρβολικό οξύ ή αλκοόλ,  που κουβαλούσα μαζί μου ως προστασία από τα μικρότερα είδη. Το αποτέλεσμα του δαγκώματος όμως,  είναι πολύ διαφορετικό σε διαφορετικά πρόσωπα. Εκείνοι που έχουν τρυφερό δέρμα, και είμαι δυστυχώς ένας από αυτούς,  αισθάνονται να  σφύζει επώδυνα η πληγή για μερικές μέρες  και ακολουθεί μια περισσότερο ή λιγότερο δυσάρεστη φλεγμονή του πέριξ δέρματος. Δεδομένου ότι οι βδέλλες προτιμούν πάντα να επιτίθενται σε αυτές τις φλεγμονώδεις και ερεθισμένες περιοχές με φρέσκα ​​δαγκώματα, η πληγή από την συνεχή επιδείνωση γίνεται συχνά τόσο σοβαρή, ώστε να είναι ακόμα και πολύ επικίνδυνη. Όταν οι Άγγλοι κατέλαβαν την Κάντυ το 1815, έπρεπε να πασχίσουν  για εβδομάδες μέσα στην πυκνή γεμάτη υγρασία ζούγκλα των λόφων και έχασαν πάρα πολλούς άνδρες από τις συνεχείς επιθέσεις των σμηνών των βδελλών. Στις γειτονιές οι οποίες πλέον έχουν προσβληθεί από αυτές,  οι Ευρωπαίοι φορούν γκέτες για βδέλλες, όπως αποκαλούνται, ως προστασία,  που είναι  ψηλές  φόρμες από καουτσούκ ή από κάποιο άλλο πολύ παχύ υλικό, οι  οποίες καλύπτουν τα παπούτσια και στερεώνονται σφιχτά πάνω από τα γόνατα… Μια άλλη φοβερή ενόχληση στον κήπο της Περαντένια, όπως και σε όλα τα μέρη του νησιού όπου υπάρχει πολύ νερό, ήταν τα σύννεφα από τα κουνούπια και τις μύγες που τσιμπάνε. Υπάρχουν, βέβαια, οι κουρτίνες για τα κουνούπια σε κάθε κρεβάτι. Αλλά πολύ πιο επικίνδυνα από αυτά τα ενοχλητικά έντομα, είναι οι δηλητηριώδεις σκορπιοί και οι σαρανταποδαρούσες, από τα οποία έχω συλλέξει μερικά υπέροχα δείγματα, όπως σκορπιοί  έξι ιντσών  και σαρανταποδαρούσες ένα πόδι μακριές.

      

Ένα από τα ομορφότερα σημεία στην Περαντένια, είναι εκεί όπου βρίσκονται οι φτέρες. Κάτω από την αμυδρή σκιά των ψηλών δέντρων, στη δροσερή όχθη ενός αφρώδους ρέματος, βρίσκεται και  μια συλλογή από φτέρες κάθε είδους, μικρές και μεγάλες, εύθραυστες και ανθεκτικές, ποώδεις  και δενδροειδείς. Είναι αδύνατο να ονειρευτείς  κάτι πιο όμορφο και χαριτωμένο. Όλη η γοητεία της μορφής που διακρίνει ακόμη και τη δική μας φτέρη με τα φτερωτά φύλλα τους, εδώ εμφανίζεται σε άπειρη ποικιλία, από την πιο απλή μέχρι την πιο περίτεχνη ποικιλία. Και ενώ, αφενός, ορισμένα από τα μικρότερα είδη φτέρης  δύσκολα  διακρίνονται από μια λεπτή βρύα, τα ψηλά δέντρα-φτέρες  που φέρουν μια λεπτή τούφα από φτερωτά φύλλα στην κορυφή του λεπτού μαύρου κορμού τους, φτάνουν το επιβλητικό ύψος ενός φοίνικα…

    Τέλος, να αναφέρω δύο χαρακτηριστικά που μου έκαναν εκεί εντύπωση, ήταν τα αναρριχητικά φυτά ή lianas  και  δεύτερον  τα banyans. Παρά το γεγονός ότι φυτά που έρπουν και αναρριχώνται είναι δυνατόν να δούμε σε όλο το νησί σε μεγαλύτερη αφθονία και  ποικιλία, ο κήπος στην Περαντένια  μπορεί να μας δείξει μερικά υπέροχα ξεχωριστά δείγματα που είναι δύσκολο να συναντήσεις,  όπως  για παράδειγμα τα  γιγαντιαία στελέχη του Vitis, κισσούς, Purtada, Bignonia, Ficus, κλπ. και ένα ή δύο παραδείγματα banyan (Ficus indica) με τεράστιες ρίζες  και είδη συκιάς (Ficus galaxifera, κ.λπ.), από τα μεγαλύτερα και καλύτερα δέντρα που είδα οπουδήποτε στην Κεϋλάνη. Μια από τις παλιότερες από αυτές τις συκιές με μια τεράστια οροφή κλαδιών που υποστηρίζονταν από πολυάριθμους πυλώνες-στηρίγματα, ήταν ένα πραγματικά υπέροχο θέαμα! Είχε χάσει ένα μεγάλο μέρος του φυλλώματος της  και τα γυμνά κλαδιά της φαίνονταν σαν να ήταν καλυμμένα με μεγάλα καφέ φρούτα που κρέμονταν. Και τι έκπληξη αλήθεια δοκίμασα, όταν  πήγα μέχρι να δω μερικά από αυτά τα καφέ τα φρούτα, κι έφυγαν και πέταξαν  μακριά ! Ήταν μεγάλες ιπτάμενες-αλεπούδες (Pteropus), που ανήκουν σε αυτή την περίεργη ομάδα νυχτερίδων που ομοιάζουν με αυτές στις τροπικές περιοχές του παλαιού κόσμου, την  Ασία και την Αφρική…

   Αλλά όμως, ήταν γραφτό μου να κάνω μια άλλη ενδιαφέρουσα και κάπως επικίνδυνη ανακάλυψη την ίδια ημέρα. Το απόγευμα, όταν έπεφτε μια βαριά βροχή, ακριβώς όπως έβαζα μια τεράστια μαύρη σαρανταποδαρούσα σε οινόπνευμα, ένα μεγάλο φίδι, η πολύ επίφοβη κόμπρα Naja tripudians, γλίστρησε στην κρεβατοκάμαρά μου από τον κήπο, μέσα από την ανοιχτή πόρτα. Δεν την είχα παρατηρήσει, αν και είχε έρθει σε απόσταση περίπου ένα πόδι από μένα, και την αντιλήφτηκα μόνον όταν ο συνοδός μου έβγαλε  τις δυνατές κραυγές ‘‘κόμπρα, κόμπρα’’ !

   

Μαζί με τους Κήπους βρίσκεται και ο οργανισμός National Herbarium της Σρι Λάνκα. Το National Herbarium είναι ο μείζων εθνικός φορέας που είναι υπεύθυνος για την εξακρίβωση της γνησιότητας των φυτών της Σρι Λάνκα. Ο φορέας συμμετέχει ενεργά στην εξερεύνηση των φυτών, την αναγνώριση και ταυτοποίηση, την προετοιμασία των δειγμάτων, την τεκμηρίωση και την αναθεώρηση του φυτικού πλούτου της χώρας. Επίσης αποτυπώνοντας και καταγράφοντας τους φυσικούς πόρους, ειδικά για τα τρόφιμα και τη γεωργία, συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας. Ταυτοχρόνως παρέχει διευκολύνσεις στους τοπικούς και ξένους ερευνητές για τη διεξαγωγή συστηματικής έρευνας σχετικά με το έργο του και ακόμα δίνει κατευθύνσεις για την καραντίνα  φυτών και στα τελωνεία για να εντοπιστούν τα φυτά σωστά, ειδικά όταν προκύπτει κάποιο νομικό θέμα στην εισαγωγή και εξαγωγή των φυτών. Ανταλλάσει  γνώσεις και δείγματα φυτών και λουλουδιών με ερευνητικά ιδρύματα από τα άλλα μέρη του κόσμου.

     Ο Εθνικός αυτός Οργανισμός, ξεκίνησε από τον Alexander Moon και συνεχίστηκε από τους διαδόχους του. Οι περισσότερες ποικιλίες φυτών,  από οποιαδήποτε άλλη χρονική περίοδο, προστέθηκαν το 1845 από τον George Gardner.  Αυτά προέκυψαν από δύο εκδρομές του στην κορυφή του Αδάμ και στη Τζάφνα και μερικά άλλα μέρη στα βόρεια της χώρας. Ο ίδιος αναφέρει ότι το ταξίδι στην κορυφή του Αδάμ, ήταν πολύ ενδιαφέρουσα και παραγωγική διαδικασία, δεδομένου ότι εκεί θα μπορούσε να ανακαλύψει κάποια νέα και σπάνια είδη. Το ταξίδι στη Τζάφνα έφερε στην επιφάνεια  ένα τεράστιο αριθμό  ειδών που ήταν γνωστά στις απέναντι ακτές της Ινδίας, αλλά όχι στη Σρι Λάνκα. Τα περιέγραψε αναλυτικά και έστειλε τις περιγραφές των νέων ειδών που ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια αυτών των εκδρομών, στην  Εφημερίδα της Φυσικής Ιστορίας της Καλκούτας (Calcutta Journal of Natural History) για δημοσίευση. Μάλιστα ο Gardner, είχε σχεδιάσει να επισκεφθεί και το νότιο άκρο του νησιού, όπως και το ανατολικό, για να αρχίσει κάποιες εργασίες που θα αφορούσαν τη βοτανολογία ολόκληρου του νησιού, και να κάνει παρατηρήσεις σχετικά με τη γεωλογία, το έδαφος, το κλίμα και φυσικά τις φυτικές παραγωγές που θα έπρεπε να περιλαμβάνονται σε αυτό το έργο, αλλά αντικαταστάθηκε από τον George Henry Kendrick Thwaites, ο οποίος ανέλαβε τη θέση του διευθυντή το 1849, ο οποίος βέβαια πρόσθεσε το δικό του έργο στους Κήπους.

    Ο George Henry Kendrick Thwaites, ήταν Άγγλος βοτανολόγος και εντομολόγος, ο οποίος γεννήθηκε το 1811 το  Μπρίστολ και πέθανε το 1882, στην Κάντυ. Ο Thwaites άρχισε ως λογιστής και κατά τον ελεύθερο χρόνο του, σπούδαζε βοτανική.  Ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τα  χαμηλότερα φυτά, όπως τα φύκια, αλλά κατέληξε να γίνει ένας αναγνωρισμένος βοτανολόγος. Το 1846 ήταν λέκτορας της βοτανικής στη Φαρμακευτική Σχολή του Μπρίστολ και μετά στην ιατρική σχολή, αλλά τον Μάρτιο του 1849, με το θάνατο του George Gardner, ο Thwaites διορίστηκε υπεύθυνος των βοτανικών κήπων της Περαντένια. Έγινε Μέλος της Βασιλικής Εταιρείας στις 1 Ιουνίου του 1865, μετά τη δημοσίευση του βιβλίου του Enumeratio Plantarum Zeylaniæ. Υπηρέτησε μέχρι το 1879, οπότε και τον διαδέχθηκε ο Henry Trimen, μέχρι το 1895.

   Ο Henry Trimen (26 Οκτωβρίου 1843-16 Οκτώβρης 1896), ήταν επίσης βρεττανός βοτανολόγος. Διεύθυνε τους Βασιλικούς Βοτανικούς Κήπους της Κεϋλάνης, δηλαδή τον σημερινό  Βοτανικό Κήπο της Περαντένια, για δεκαέξι χρόνια. Ίδρυσε το Μουσείο της Οικονομικής Βοτανικής και δημιούργησε θυγατρικούς Κήπους και σε άλλες πόλεις της Κεϋλάνης, όπως τη Badulla και την Ανουρανταπούρα. Το κύριο έργο του ήταν η ‘‘Χλωρίδα της Κεϋλάνης’’ , η οποία ολοκληρώθηκε από άλλους μετά το θάνατό του. Έγινε κι αυτός μέλος της Βασιλικής Εταιρείας το 1888 και πέθανε επίσης στην Κάντυ το 1896. 

Βιβλιογραφία σχετικών παραθεμάτων και αναφορών

v     Σρι Λάνκα. Ένα ανεξάρτητο νησί στα ανοιχτά της Ινδίας. Παγκόσμια Πολιτιστική Εγκυκλοπαίδεια: Τα Μνημεία της Ουνέσκο. Τόμος 28. Σελίδες: 440-509. Εκδόσεις ΔΟΜΗ Α.Ε. 1999. Αθήνα.

v     Haeckel Ernst: A visit to Ceylon. Translated by Clara Bell. 1883. Peter Eckler Publisher. New York.

v     Lee, Sidney (ed.): "Thwaites, George Henry Kendrick". Dictionary of National Biography, 56. 1898. London: Smith, Elder & Co.