Τα τραίνα ταξιδεύουν πάντα βόρεια! | Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη

Sleepy John Estes
1899-1977

Ο Sleepy John Estes στο ‘‘Hobo Jungle Blues’’, όπως σε όλα τα μπλουζ, προσπάθησε να αποδώσει με αθωότητα και λεπτομέρεια αυτό που του συνέβαινε. Τα μπλουζ του διακρίνονται  από ένα περίεργο αυθορμητισμό, ακόμα κι όταν αναφέρονται σε δύσκολες και κρίσιμες καταστάσεις, κι όταν συμβουλεύει τους  άλλους να είναι άκρως προσεκτικοί με τους αστυνομικούς των τραίνων και τον σερίφη του Μπράουνσβιλ (Brownsville). Το τραγούδι αυτό εμπνεύστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’20 και στις αρχές αυτής του ’30, όταν τα μέτρα αστυνόμευσης είχαν ενταθεί όσον αφορά τη μετανάστευση των μαύρων από το Νότο στο Βορρά, πολλοί από τους οποίους κοιμόντουσαν κυριολεκτικά στους δρόμους και ταξίδευαν κρυφά μέσα στις σκευοφόρους των τραίνων, αφού αυτό θα είχε ως άμεση, αλλά  και απώτερη συνέπεια, την οικονομική καταστροφή των μεγαλοϊδιοκτητών του αμερικάνικου νότου. Έτσι λοιπόν στο μπλουζ  ‘‘Hobo Jungle Blues’’, ο Sleepy John Estes συμβουλεύει τους ενδιαφερόμενους, πως: ‘‘… Αν περάσεις μέσα από το Μπράουνσβιλ, καλύτερα να μην κρυφοκοιτάξεις έξω. Ο κ. Γουίτνι θα σε βουτήξει, κι ο κ. Γκάι Χέαρ θα σε τσακίσει…’’.

Sleepy John Estes (1899-1977)

Now when I left Chicago, I left on that G and M

Then if I reach my home I’ll be changed all on that L and N

Now I came in all in that Main West, and I putted down at Chicago Heights

Now you know it didn't hobo John none and that's where I stayed all night

Now if you hobo in Brownsville, you better not be peeping out

Now Mr Whitten will get you, and Mr Guy Hare will wear you out

Now out east of Brownsville  about four miles from town

Now if you ain't got your fare, that's where they will let you down

  

   Στους στίχους των μπλουζ του Sleepy John Estes, υπάρχει μια περίεργη και αφοπλιστική ειλικρίνεια που συγκινεί τον ακροατή. Η συμβουλή του να μην κοιτάξεις έξω, υπαινίσσεται να κοιτάζεις μόνο μέσα από μια μισάνοιχτη πόρτα, καθώς το τραίνο διασχίζει το νότιο άκρο της μικρής πόλης Μπράουνσβιλ του Τεννεσί. Σε ένα άλλο πάλι μπλουζ, το ‘‘Special Agent’’ που αναφερόταν στο ταξίδι με τραίνο, ο Sleepy John Estes μας περιγράφει τη διαδρομή του έξω από το Ripley, μια επίσης μικρή πόλη της Πολιτείας του Τεννεσί, πάνω στην κύρια σιδηροδρομική γραμμή από το Μέμφις έως βόρεια, στο Σικάγο. Όταν έφυγε, μας λέει, από το Ripley, ο καιρός ήταν κάπως δροσερός και έπρεπε να προσέχει μην αρπάξει καμιά γρίππη.  Κρυμμένος όπως είναι ο τραγουδιστής στο βαγόνι με τα εμπορεύματα, ακούει τον ειδικό πράκτορα του τραίνου, που ήταν επιφορτισμένος με το δυσάρεστο έργο να βρίσκει και να κατεβάζει βιαίως τους μαύρους λαθρεπιβάτες, να περπατάει πάνω στην οροφή. Μερικοί μάλιστα από αυτούς, ήταν χαρακτηριστικά πολύ βίαιοι και κτηνώδεις στη συμπεριφορά με όποιον λαθρεπιβάτη συλλάμβαναν. Στην τελευταία στροφή παρακαλεί να τον αφήσει κοντά σε κάποια μεγάλη πόλη, γιατί ήδη έχει αργήσει στην προγραμματισμένη ηχογράφηση που είχε να κάνει. Όπως λέει, ‘‘… ειδικέ πράκτορα, ειδικέ πράκτορα, κατέβασέ με κοντά σε κάποια πόλη. Πρέπει  να κάνω μια ηχογράφηση, έπρεπε ήδη να ηχογραφώ’’.

Now, when I left for Ripley, the weather was kinda cool

Now when I left fo' Ripley, the weather was kinda cool

Said boys, y'all be careful, prob'ly you might catch the flu

Now, I swung that manifest, I went down in that freight rail box

Now I hung that manifest, I went down in that freight rail box

Now I couldn't hear the special agent when he come tippin' over the top

Now them special agents up the country, sure is hard on a man

Now them special agents up the country, they sure is hard on a man

Now they will put him off when he hongry, and won't even let him ride no train

Now, I was settin' down in Centralia, and I sure was feelin' bad

Now they wouldn't let me ride fast train, they put me off on a doggone drag

Now special agent, special agent, put me off close to some town

Special agent, special agent, put me off close to some town

Now I got to do some recording and I oughta be recording right now.

    Κάπου ένα αιώνα αργότερα από τη χρυσή εποχή του νέγρικου μπλουζ, τα τραίνα εδώ, εξακολουθούν να ταξιδεύουν βόρεια. Οι μαύροι βέβαια στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, μπορεί να επιβιβάζονται  ελεύθερα από το Νότο προς το Βορρά και τανάπαλιν, αλλά κάτω από τον αμερικάνικο νότο, στα εδάφη του Μεξικού, λαμβάνει χώρα ένα άλλο είδος απαγόρευσης και αποτροπής της μετανάστευσης των φτωχών και απελπισμένων από το ταξίδι με τραίνα απ’ εκεί προς τη μεριά του νότου των Ηνωμένων Πολιτειών. Πριν από χρόνια όλοι πήραν, τουλάχιστον όσοι δεν είχαν την τύχη να φτάσουν σε εκείνα τα χώματα, μια ιδέα του φαινομένου της μετανάστευσης από το Μεξικό προς τις ΗΠΑ, μέσα από την υπέροχη, σκληρή, ελεγειακή και εμβληματική κινηματογραφική ταινία του  ώριμου Τόμι Λι Τζόουνς, ‘Όι Τρεις Ταφές Του Μελκιάδες Εστράδα’’, σε σενάριο του μεξικανού σεναριογράφου Γκιγιέρμο Αριάγκα, με κεντρικό ήρωα έναν μεξικανό λαθρομετανάστη που εργάζεται σε ένα ράντζο του Τέξας.

    Το τραγούδι La Bestia αναφέρεται  στο τραίνο του θανάτου του Μεξικού. Ωστόσο όπως ισχυρίζονται  οι ειδήμονες, οι κίνδυνοι από αυτή καθεαυτή τη μετανάστευση θα ήταν λιγότεροι, αν οι ακροατές είχαν επίγνωση της υπόγειας σχέσης του με την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Είναι ένα από τα πιο δημοφιλή τραγούδια στο ραδιόφωνο της Κεντρικής Αμερικής, και πολύ συχνά ζητείται από τους ακροατές των ραδιοφωνικών σταθμών σε όλη την Ονδούρα, τη Γουατεμάλα και το Ελ Σαλβαδόρ. Αλλά αυτό που οι περισσότεροι ακροατές  δεν γνωρίζουν, είναι το γεγονός ότι το La Bestia (The Beast, το Κτήνος) είναι μια μπαλάντα για το ύπουλο ταξίδι με το τραίνο από το Μεξικό προς τα σύνορα ΗΠΑ, η οποία όμως ‘‘δρομολογήθηκε’’ τεχνηέντως από την Αμερικανική Υπηρεσία Τελωνείων και Προστασίας των Συνόρων (US Customs and Border Protection, CBP)   για να αποτρέπει τους υποψήφιους μετανάστες από την   πραγματοποίηση του ταξιδιού. Κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες παιδιά, πολλά από τα οποία δεν συνοδεύονται από ενήλικες, φτάνουν  στις ΗΠΑ παράνομα μετά τη διέλευση των συνόρων με το Μεξικό. Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά, όπως και οι περισσότεροι πρόσφυγες, αποτελούν θύματα της ενδημικής βίας στην Κεντρική Αμερική. Με το θέμα αναγκάστηκε να ασχοληθεί ο ίδιος ο Πρόεδρος των ΗΠΑ και μάλιστα ζήτησε από το Κογκρέσο έκτακτη  χρηματοδότηση για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης ανθρωπιστικής κρίσης, συμπεριλαμβανομένων και πέντε εκατομμυρίων δολαρίων που θα διατίθενται σε μια εκστρατεία με στόχο τα μέσα ενημέρωσης. Η υπηρεσία Τελωνείων και Προστασίας των Συνόρων των ΗΠΑ, έχει ήδη ξεκινήσει διαφημιστική εκστρατεία η οποία στοχεύει και προς τους γονείς της Κεντρικής Αμερικής οι οποίοι σχεδιάζουν να στείλουν τα παιδιά τους βόρεια. Στην εκστρατεία ενεπλάκησαν δημοφιλείς ιστοσελίδες, δημοσιογράφοι και διαφημιστικές εταιρείες, που οδήγησαν στην αναγραφή των στίχων του τραγουδιού La Bestia, φυσικά στην ισπανική γλώσσα, από τον μεξικανικής καταγωγής, Rodolfo Hernandez.

    Οι στίχοι του τραγουδιού αναφέρονται σε ένα τραίνο, γνωστό ως ‘‘το Τέρας’’, μια εμπορική αμαξοστοιχία με θανατηφόρα φήμη, η οποία χρησιμοποιείται από τους μετανάστες που ταξιδεύουν κατά μήκος του Μεξικού προς στα σύνορα των ΗΠΑ. Κι αυτό γιατί πολλοί πέθαναν λόγω πτώσεως από το τραίνο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ή έχασαν τα άκρα τους μετά από πτώση και τραυματισμό από τους τροχούς του. Όσοι καταφέρνουν να παραμείνουν επί του τραίνου, διατρέχουν τον κίνδυνο να πέσουν σε εγκληματικές συμμορίες, που κλέβουν τους ευάλωτους μετανάστες ή ακόμα και να τους απαγάγουν προσδοκώντας κάποια καταβολή λύτρων. Το La Bestia, άλλωστε, περιλαμβάνει και μια αναφορά στη Mara Salvatrucha, διαβόητη συμμορία της Κεντρικής Αμερικής της οποίας τα μέλη τριγυρίζουν στο τρένο με σκοπούς κάθε άλλο παρά άγιους.

    ‘‘Μετανάστες από παντού, περιχαρακωμένοι κατά μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών/Πού προέρχονται από πολύ μακρυά, και πηγαίνουν ακόμα μακρύτερα’’,  λένε οι στίχοι. ‘‘ Το αποκαλούν  το Κτήνος από το Νότο, αυτό το άθλιο τραίνο του θανάτου/Με το διάβολο στο λέβητα, σφυρίχτρες, μουγκρίσματα, ανατροπές και  στροφές’’. Για τις ΗΠΑ, είναι σημαντικό να δοθεί το μήνυμα της  αποτροπής της μετακίνησης των μεταναστών από το Μεξικό προς τις ΗΠΑ, που  ίσως αποδειχτεί άκρως επικίνδυνη ενέργεια για τη σωματική τους υγεία.

     Η δωρεάν διανομή του ψηφιακού δίσκου με το τραγούδι, διανεμήθηκε στους ραδιοφωνικούς σταθμούς στα πλαίσια μιας εκστρατείας στα μέσα ενημέρωσης, η οποία πιστώνεται με τη συμβολή στη μείωση του αριθμού των θανάτων των μεταναστών καθ’ οδόν. Μέσα στα έξι τραγούδια του δίσκου, υπάρχει και κάποιο που αναφέρεται στους κινδύνους από τη διέλευση της αφιλόξενης και επικίνδυνης ερήμου Sonoran, στα νότια των Πολιτειών της Αριζόνα και της Καλιφόρνιας. Το La Bestia, πάντως,  ήταν το πρώτο που πρέπει να ήταν ειδικά προσαρμοσμένο για το κοινό της Ονδούρας, της Γουατεμάλας και του Ελ Σαλβαδόρ. Τα άλλα κομμάτια είναι πιστά στο λαϊκό ύφος Corrido του Μεξικού, αλλά το  La Bestia, είναι κάτι  περισσότερο από ένα σύγχρονο ποπ τραγούδι που βασίζεται στο στυλ cumbia της Καραϊβικής.

       Από την πλευρά τώρα του Μεξικού, οι κυβερνώντες λόγω της αδυναμίας ή δυσκολίας αντιμετώπισης των μακροχρόνιων και κρίσιμων οικονομικών συγκυριών μέσα στις οποίες βρίσκεται βυθισμένη η χώρα η οποία  φυσικά με άλλες συνθήκες θα  προσέφερε κάτι και στην παράνομη μετανάστευση των πολιτών,  προτίμησαν  να επιλέξουν την αύξηση της ταχύτητας του  διαβόητου τραίνου La Bestia, με σκοπό την  αποτροπή των κεντροαμερικανών μεταναστών από το να ανέβουν παράνομα στο τραίνο και να ταξιδέψουν προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Έτσι λοιπόν αντικαταστάθηκε το μεγαλύτερο μέρος της σιδηροδρομικής γραμμής που διασχίζει μεγάλο μέρος του Μεξικού έως τα αμερικανικά σύνορα και εμπλουτίσθηκε με σύγχρονα συστήματα ασφαλείας και παρακολούθησης του συρμού, με αποτέλεσμα την αύξηση της ταχύτητας του τραίνου και την αποτροπή  του ταξιδιού, αλλά κυρίως του ‘πηδήματος του θανάτου’ από και προς τα τραίνα,  από τους υποψήφιους απελπισμένους αμερικανούς της κεντρικής Αμερικής, στο κυνήγι τους για το ελπιδοφόρο και φημισμένο αμερικανικό όνειρο της αντίπερα όχθης. Πολλές οργανώσεις βέβαια κατηγορούν την κυβέρνηση ότι η μεγαλύτερη ταχύτητα του τραίνου θα οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού των ατυχημάτων, αλλά η τελευταία πιέζεται από την πλευρά  των ΗΠΑ για τη λήψη οποιουδήποτε  αποτρεπτικού μέτρου στο έδαφος του Μεξικού.  Οι επιδρομές που γίνονται από ειδικές κατασταλτικές αστυνομικές δυνάμεις έχουν εντατικοποιηθεί και οι παράνομοι μετανάστες προσπαθούν να πηδήξουν στο τραίνο, όχι μέσα στα κατοικημένα μέρη που διέρχεται αυτό, αλλά κατά τη διάρκεια της διαδρομής του μέσα σε  αφιλόξενα μέρη και ερήμους, κάτι που προϋποθέτει  τη διαδρομή και  παραμονή τους σε επικίνδυνα εδάφη και πρόχειρους καταυλισμούς κοντά στις γραμμές του τραίνου. Παρά το πολυδιαφημισμένο και ομώνυμο με το σιδηρόδρομο τραγούδι, λίγοι ενδιαφέρονται να ακούσουν το βαθύτερο κίνητρο για το οποίο γράφτηκε. Η προσοχή τους είναι στραμμένη περισσότερο στα σημεία που πρέπει εκλεκτικά και προσεκτικά να επιλέξουν για το σάλτο μορτάλε σε κάποιο  βαγόνι του τραίνου.