[Η Μαχαιριά] του Φατίχ Ακίν ~ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Του Γιώργου Ρούσσου

Ο Γερμανός σκηνοθέτης, τουρκικής καταγωγής, Φατίχ Ακίν, πέντε χρόνια μετά την απολαυστική κωμωδία καταστάσεων «Soul Kitchen» - και έχοντας στο μεταξύ κυκλοφορήσει το ντοκιμαντέρ του «Ο Παράδεισος Δεν Είναι Εδώ» - επιστρέφει με τη νεα του εντυπωσιακή δημιουργία: «Η Μαχαιριά» (The Cut). Πρόκειται για μία ταινία, που ακόμα κι αν δε συγκρίνεται με τα παλαιότερα σπουδαία φιλμ του καλλιτέχνη, ωστόσο με πρωταγωνιστή τον υπέροχο Ταχάρ Ραχίμ, καταφέρνει να παρουσιάσει την συγκινητική Οδύσσεια του ήρωα μας, προς αναζήτηση της οικογένειας του. Μία ταινία που πραγματεύεται τη γενοκτονία των Αρμενίων και που αναπόφευκτα φέρνει στο νου, σκηνές από τα τραγικά γεγονότα της μικρασιατικής καταστροφής και του μεταναστευτικού κύματος που ακολούθησε...

Το φιλμ «Η Μαχαιριά» (The Cut) μας μεταφέρει στο Μαρντίν, το 1915. Μία νύχτα, η Τουρκική αστυνομία συλλαμβάνει όλους τους Αρμένιους άντρες. Ανάμεσά τους βρίσκεται και ο νεαρός σιδεράς Ναζαρέτ Μανουγκιάν (Nazareth Manoogian) - τον υποδύεται υποδειγματικά ο Ταχάρ Ραχίμ / Tahar Rahim - που αναγκάζεται να αποχωριστεί την οικογένειά του με τη βία.

Αφού καταφέρνει να επιβιώσει από τη φρίκη της γενοκτονίας, χρόνια αργότερα ο Μανουγκιάν πληροφορείται ότι οι δίδυμες κόρες του, ίσως να είναι ζωντανές. Ακολουθώντας τα ίχνη τους, ο ήρωας μας ταξιδεύει από τις ερήμους της Μεσοποταμίας, στην Αβάνα της Κούβας, για να καταλήξει στα άγονα λιβάδια της Βόρειας Ντακότα. Κατά τη διάρκεια της Οδύσσειάς του θα συναντήσει πολλούς και διαφορετικούς χαρακτήρες ανθρώπων. Μερικοί θα σταθούν στο πλάι του, θα νιώσουν τον πόνο του και θα τον βοηθήσουν, ενώ άλλοι θα προσπαθήσουν να τον εκμεταλλευτούν, στο επώδυνο αυτό οδοιπορικό του.

Ο Φατίχ Ακίν γεννήθηκε στις 25 Αυγούστου του 1973 στο Αμβούργο, από Τούρκους γονείς. Σπούδασε οπτικές επικοινωνίες στη σχολή Καλών τεχνών του Αμβούργου, απ' όπου κι αποφοίτησε το 2000. Το 1995, έγραψε και σκηνοθέτησε την πρώτη του ταινία μικρού μήκους, "Sensin - You're The One!" ("Sensin - Du Bist Es!"), η οποία απέσπασε το Βραβείο Κοινού στο Διεθνές φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους στο Αμβούργο. Η δεύτερη μικρού μήκους του, ήταν το "Weed" ("Getuerkt", 1996).

Ο σκηνοθέτης πραγματοποίησε το ντεμπούτο του το 1998 με την ταινία "Βαθιά Κοφτά Ανθρώπινα" (Short Sharp Shock), η οποία προβλήθηκε στο Διαγωνιστικό Τμήμα του Φεστιβάλ του Λοκάρνο και του χάρισε το Ειδικό Βραβείο του Φεστιβάλ. Την ίδια χρονιά στο 39ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης η ταινία προβλήθηκε στο επίσημο Διαγωνιστικό Τμήμα του Φεστιβάλ με τον τίτλο «Ακαριαίο Χτύπημα» και κέρδισε το Βραβείο Καλύτερης Ά Ανδρικής Ερμηνείας, για τον πρωταγωνιστή του, Mehmet Kurtulus (Μεχμέτ Κουρτουλούς).

Έκτοτε ο Φατίχ Ακίν επισκέφθηκε αρκετές φορές της χώρα μας. Τελευταία φορά είχαμε την ευκαιρία να τον συναντήσουμε στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Αθήνας - Νύχτες Πρεμιέρας, όπου παρουσίασε το ντοκιμαντέρ του "Ο Παράδεισος Δεν Είναι Εδώ" (Polluting Paradise / Der Müll im Garten Eden / Garbage in the Garden of Eden).

Για τη νέα του ταινία «Η Μαχαιριά», περιμέναμε να δούμε τον Ακίν στη Θεσσαλονίκη, αλλά τελικά τον συναντήσαμε στην Αθήνα. Συγκεκριμένα τον Νοέμβριο του 2014 στο πλαίσιο του 55ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε την ελληνική πρεμιέρα της νέας ταινίας του σκηνοθέτη, «Η Μαχαιριά», η οποία και παρουσιάστηκε στις Ειδικές Προβολές του Τμήματος Ανοιχτοί Ορίζοντες.

Ο Ακίν - όπως αρχικά είχε ανακοινωθεί - ήταν καλεσμένος του Φεστιβάλ, αλλά τελικά ο δημιουργός δε μπόρεσε να παρευρεθεί. Ωστόσο, τρεις μήνες αργότερα, ο σκηνοθέτης βρέθηκε στην Αθήνα - προσκεκλημένος της εταιρείας διανομής Rosebud 21 και του Ινστιτούτου Γκαίτε - για να παρουσιάσει τη νέα του δημιουργία, λίγο πριν την επίσημη κυκλοφορία της στις Κινηματογραφικές Αίθουσες.

Η συζήτηση πραγματοποιήθηκε σε καλό κλίμα, με τον Ακίν να απαντάει χαριτολογώντας στην κλασσική ερώτηση, αν αισθάνεται περισσότερο Γερμανός ή Τούρκος, απαντώντας χαρακτηριστικά: «Σήμερα αισθάνομαι Έλληνας!», για να προσθέσει λίγο αργότερα: «Δεν θα ήθελα να διαχωριστεί η Ελλάδα από την Ευρώπη. Η Ελλάδα πρέπει να μείνει στην Ευρώπη. Μαζί είναι κανείς πιο ισχυρός.»

Αναφερόμενος στις δυσκολίες που αντιμετώπισε σχετικά με την ολοκλήρωση της νέας του ταινίας ο Ακίν δήλωσε: «Η δημοκρατία δεν έρχεται με το ταχυδρομείο. Αυτό δε συμβαίνει πουθενά, ούτε στη Δύση. Είμαι καλλιτέχνης και θέλω να ασχοληθώ με αυτό μέσα από την τέχνη μου και όχι από το Facebook ή το Twitter.» Ενώ ερωτηθείς για τη σχέση του με την Τουρκία, ο σκηνοθέτης απάντησε: «Η σχέση μου πλέον με την Τουρκία, είναι όπως αυτή μ' έναν κακό γάμο. Ήρθε η ώρα να πάρουμε διαζύγιο...»

Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι η ταινία «The Cut» (2014), ολοκληρώνει την τριλογία του Φατίχ Ακίν: «Αγάπη, Θάνατος και Διάβολος» (Love, Death and the Devil), με τον σκηνοθέτη να αναφέρει χαρακτηριστικά: «Είναι ξεκάθαρο σε εμένα ότι υπάρχει ένας δαίμονας σε καθένα από εμάς. Δεν χρειάζεται να είναι μια ταινία τρόμου ή μια ταινία για τον σατανισμό. Οι άνθρωποι όπως βλέπουμε στο «Μαζί Ποτέ» είναι ικανοί να βιώσουν την αγάπη. Στο «Στην Άκρη του Ουρανού» ο θάνατος ωθεί τη μεταμόρφωση. «Η Μαχαιριά» ασχολείται  με τον φόβο να αντιμετωπίσει κάποιος την ιστορία του.»

Πρώτο μέρος της τριλογίας αποτελεί η αγαπημένη ταινία "Μαζί Ποτέ" (Head-On / Gegen die Wand - 2004) που τιμήθηκε με την Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ του Βερολίνου. Στη χώρα μας είχαμε την ευκαιρία να την απολαύσουμε τον Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς, στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας - Νύχτες Πρεμιέρας, αλλά και το καλοκαίρι του 2011, όταν και κυκλοφόρησε σε επανέκδοση.

Δεύτερο μέρος της τριλογίας αποτελεί η επίσης αξιόλογη δημιουργία του Ακίν, "Η Άκρη του Ουρανού" (The Edge of Heaven - Auf der anderen Seite) που τιμήθηκε τόσο με το Βραβείο Σεναρίου όσο και με το Οικουμενικό Βραβείο, στο Φεστιβάλ των Καννών. Ταινία που την είχαμε απολαύσει - παρουσία του σκηνοθέτη - στο 48ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του οποίου προβάλλονταν η ταινία και συγκεκριμένα στο τμήμα «Ματιές στα Βαλκάνια».

Στο φιλμ «Η Μαχαιριά» (The Cut) του Φατίχ Ακίν, πρωταγωνιστεί ο αξιόλογος Γαλλο-Αλγερινός ηθοποιός Ταχάρ Ραχίμ (A Prophet - 2009, Το Παρελθόν - 2013), ο οποίος εδώ ερμηνεύει έναν Αρμένιο σιδερά που ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο για να βρει τις δύο κόρες του, τις οποίες έχασε, μετά τις σφαγές και τη συστηματική βία που άσκησαν οι Τούρκοι στον Αρμένικο πληθυσμό εκείνη την τραγική περίοδο. Εκτός από τον Ραχίμ, στην ταινία πρωταγωνιστούν: Σιμόν  Αμπκαριάν, Μακράμ Κουρί, Χιντί Ζαχρά, Κεβόρκ Μαλικιάν κ.α.

«Είδα την ταινία «Ο Προφήτης» όπου ο Ταχάρ είχε τον πρωταγωνιστικό ρόλο και κατά τη γνώμη μου, είναι μια από τις καλύτερες ευρωπαϊκές ταινίες της τελευταίας δεκαετίας. Ο Ταχάρ εκεί κρατάει όλη την ταινία παρόλο που την πιο πολύ ώρα δεν λέει ούτε μια λέξη.  Θέλαμε κάτι παρόμοιο και για τον δικό μας πρωταγωνιστή: ένας Τούρκος είχε την πρόθεση να του κόψει το λαιμό  αλλά σταματάει τελευταία στιγμή γιατί δεν αντέχει την ιδέα του ότι θα σκοτώσει έναν αθώο άνδρα.Παρόλα αυτά, του καταστρέφει τις φωνητικές του χορδές και ο ήρωας παραμένει άλαλος...» - Φατίχ Ακίν

Με αφετηρία τη γενοκτονία τον Αρμενίων, ο Ακίν παρουσιάζει μία επική και παράλληλα λυρική ταινία, υπό τους ήχους μίας χαρακτηριστικής και παραδοσιακής μελωδίας που ταξιδεύει τον θεατή, καθ' όλη τη διάρκεια του φιλμ. Παρά την κάπως μεγάλη χρονική διάρκεια (140 λεπτά), ο Ακίν καταφέρνει μέσα από ένα διαφορετικό - απ' ότι τον έχουμε συνηθίσει - εκφραστικό ύφος, να παρουσιάσει μία συγκινητική δημιουργία. Μία δημιουργία, η οποία πραγματεύεται το δικαίωμα στην ύπαρξη και στα ίσα διακαιώματα των ανθρώπων, ανεξαρτήτου χρώματος, φυλής, γλώσσας ή θρησκείας και εν τέλει παρουσιάζει επιτυχημένα έναν συμβολισμό στην ελευθερία της έκφρασης του λόγου, τόσο στην Τουρκία, όσο και γενικότερα...

«Δεν διάλεξα εγώ το θέμα, το θέμα διάλεξε εμένα. Οι γονείς μου είναι Τούρκοι, οπότε είναι ένα θέμα το οποίο με ενδιαφέρει, ειδικά επειδή είναι ταμπού. Αν κάτι είναι απαγορευμένο, πάντα τραβάει την προσοχή μου και θέλω να γνωρίσω παραπάνω για αυτό, όποιο και αν είναι το θέμα [...] Αν ο πληθυσμός μιας ολόκληρης χώρας συστηματικά παραπλανάται από τους ιστορικούς και τους πολιτικούς, αν από γενιά σε γενιά τους λένε «Αυτό είναι ψέμα. Δεν συνέβη αυτό», τελικά το πιστεύεις. Οι γονείς τους, τα σχολικά βιβλία και οι εφημερίδες δεν τους έδωσαν μια διαφορετική άποψη των γεγονότων. Αλλά δεν συμφωνώ με τους πολιτικούς όταν λένε να αφήσουμε την ιστορία για τους ιστορικούς. Η ιστορία είναι δικιά μας, των ανθρώπων, ολονών μας.» - αναφέρει χαρακτηριστικά ο Φατίχ Ακίν και συνεχίζει:

«Νομίζω διάβασα περίπου εκατό βιβλία για το θέμα, ακόμα και το ημερολόγιο ενός Αρμένη που μετανάστευσε στην Κούβα. Έγγραφα για τα ορφανοτροφεία, ιστορίες για τα πορνεία στο Αλέπο. Ταξίδεψα στην Αρμενία και επισκέφτηκα το μνημείο της γενοκτονίας στο Γερεβάν, οπού και συναντήθηκα με τον διευθυντή του μνημείου που μου αφηγήθηκε σπουδαίες ιστορίες. έως και την ιστορία ενός πατέρα που γυρίζει τον κόσμο ψάχνοντας τις δύο του κόρες. Η ιστορία έχει για φόντο τη γενοκτονία, αλλά δεν είναι μια ταινία για τη γενοκτονία. Δεν είμαι πολιτικός και δεν προσπαθώ να μεταφέρω πολιτικό μήνυμα με την ταινία μου. Στην ταινία η γραμμή μεταξύ καλού και κακού δεν είναι ξεκάθαρη. Ο πρωταγωνιστής για παράδειγμα, ο Αρμένης Ναζαρέτ, από θύμα γίνεται αυτουργός, και επιβιώνει μόνο χάρις τη συμπόνια που του δείχνει ένας Τούρκος.»

Η νέα ταινία του Φατίχ Ακίν, πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της πέρσι τον Σεπτέμβριο στο Διαγωνιστικό Τμήμα του Φεστιβάλ της Βενετίας, όπου και απέσπασε το Βραβείο: Vittorio Veneto Film Festival Award - Special Mention. Η ελληνική πρεμιέρα του φιλμ έγινε στο 55ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, ενώ στη συνέχεια αποτέλεσε και την επίσημη ταινία έναρξης του 36ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καΐρου - όπου η Ελλάδα ήταν την τιμώμενη χώρα της διοργάνωσης. Η «Μαχαιριά», θα κυκλοφορήσει στις κινηματογραφικές αίθουσες της Αθήνας στις 5 Μαρτίου και της Θεσσαλονίκης στις 23 Μαρτίου, σε διανομή της Rosebud 21 και σε συνεργασία με την Feelgood Entertainment.