Caesar Must Die [2012]

[Κινηματογραφική Πρόταση της εβδομάδας]

Caesar Must Die - Paolo & Vittorio Taviani [2012]

 γράφει ο Γιώργος Ρούσσος

baphomet

Η απόδοση του Ιούλιου Καίσαρα του Σαίξπηρ έρχεται στο τέλος της και οι καλλιτέχνες ανταμείβονται με ενθουσιώδη χειροκροτήματα. Τα φώτα σβήνουν, οι ηθοποιοί αποχωρούν από τη σκηνή και επιστρέφουν στα κελιά τους. Είναι όλοι τους τρόφιμοι της φυλακής, ύψιστης ασφαλείας, Rebibbia στα προάστια της Ρώμης. Ένας από αυτούς σχολιάζει: «Από τότε που ανακάλυψα την Τέχνη, αυτό το κελί έχει γίνει πραγματικά μια φυλακή».

Η κάμερα των Ιταλών δημιουργών καταγράφει την κουβέντα και τη διανομή των ρόλων, την οντισιόν, τις προετοιμασίες και εντέλει το ανέβασμα της παράστασης “Ιούλιος Καίσαρας”, με πρωταγωνιστές πραγματικούς κρατούμενους των φυλακών. Η ταινία διαρκεί 76 λεπτά, κι αποτελεί μια μεταφορά όλο συμβολισμούς, ένα πείραμα, ένα παιχνίδι αναμόρφωσης, ή καλύτερα, ο άκρως ιδιαίτερος τρόπος προσέγγισης της ελευθερίας, με φόντο το περιβάλλον των φυλακών. Πως δηλαδή κλείνεται ο ρεαλισμός σε πλαίσια, και μεταγράφεται διαμέσου της τέχνης ενός κλασικού έργου του Σαίξπηρ;

Έξι μήνες πριν... Ένας δεσμοφύλακας και ο διευθυντής καλλιτεχνικής αναμόρφωσης, συζητούν με τους κρατουμένους για ένα νέο πρότζεκτ, το ανέβασμα του “Ιούλιου Καίσαρα” στη φυλακή. Πρώτα γίνεται το κάστινγκ. Στη συνέχεια μελετάται το κείμενο του Σαίξπηρ. Η παγκόσμια γλώσσα του Σαίξπηρ βοηθά τους ηθοποιούς - κρατουμένους, να ανακαλύψουν τους χαρακτήρες τους. Η πορεία μέχρι το ανέβασμα της παράστασης είναι μεγάλη και συνοδεύεται από άγχος, ελπίδα, αλλά και παιχνίδι. Αυτά είναι τα συναισθήματα των κρατουμένων τη νύχτα στο κελί τους, όταν επιστρέφουν από την ημερήσια πρόβα τους.

Ποιος είναι ο Τζιοβάνι που παίζει τον Καίσαρα; Ποιος είναι ο Σαλβατόρε που υποδύεται τον Βρούτο; Για ποια αδικήματα έχει καταδικαστεί και βρίσκεται στη φυλακή; Όλα αυτά δεν τα κρύβει η ταινία των Ταβιάνι.

Πολλές στιγμές τα πράγματα δεν είναι εύκολα. Η διαδικασία αυτή δεν απελευθερώνει πάντα τους κρατουμένους, οι οποίοι εξακολουθούν να σκέφτονται τον εγκλεισμό τους και αντιδρούν, αγανακτούν, εξεγείρονται. Υπάρχουν φορές που η παράσταση κοντεύει να ακυρωθεί. Και φτάνει η ημέρα της πρεμιέρας. Φοβισμένοι και ανήσυχοι οι ηθοποιοί αντικρίζουν ένα πολυάριθμο και ετερόκλητο κοινό: τροφίμους φυλακών, ηθοποιούς, φοιτητές, σκηνοθέτες.

Ο “Ιούλιος Καίσαρας” τους φέρνει πίσω στη ζωή, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, στο μικρό θέατρο των φυλακών.

Όμως οι τρόφιμοι μετά επιστρέφουν στα κελιά τους. Ακόμη και ο Κάσιος, ένας από τους κεντρικούς χαρακτήρες του έργου, ένας από τους καλύτερους. Είναι στη φυλακή για χρόνια, όμως αυτή τη νύχτα νιώθει μέσα στο κελί του διαφορετικά, κάπως να δυσφορεί. Και όμως παραμένει εκεί. Γυρίζει, κοιτάζει την κάμερα και μας λέει: “Από τότε που ασχολήθηκα με την τέχνη, αυτό το κελί έχει μετατραπεί όντως σε φυλακή.”

Η ταινία “Ο Καίσαρας Πρέπει να Πεθάνει” ξεκίνησε, όπως υποστηρίζουν οι Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι, όταν επισκέφθηκαν τη φυλακή Ρεμπίμπια, στα προάστια της Ρώμης και συνάντησαν κρατουμένους που συμμετείχαν σε μια εκδήλωση ποίησης με επίκεντρο αποσπάσματα της “Θείας Κωμωδίας” του Δάντη.

Λίγο καιρό αργότερα, επέστρεψαν και ρώτησαν τους κρατουμένους αν ήθελαν να συμμετάσχουν σε μια κινηματογραφική διασκευή του “Ιουλίου Καίσαρα” του Γουίλιαμ Σαίξπηρ. Η απάντηση των κρατουμένων και του υπευθύνου της καλλιτεχνικής τους αναμόρφωσης ήταν άμεση και θετική και έτσι έγινε πραγματικότητα η ταινία.

Το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας, είναι γυρισμένο σε ασπρόμαυρο και οι αδερφοί Ταβιάνι, εξηγούν αυτή τους την επιλογή: "Επειδή το χρώμα προσδίδει ρεαλισμό ενώ το ασπρόμαυρο όχι. Αν και η ταινία είναι μια πραγματικότητα, αυτή η δήλωση μας αντιπροσωπεύει. Κάποια στιγμή στη φυλακή διαπιστώσαμε ότι δεν θέλαμε να αποδώσουμε έναν τηλεοπτικό νατουραλισμό κι έτσι με το ασπρόμαυρο νιώσαμε ελεύθεροι να κινηματογραφήσουμε αυτόν τον “παράλογο” κόσμο της φυλακής της Ρεμπίμπια, όπου ο Καίσαρας δεν σκοτώθηκε στο αρχαίο σκηνικό της Ρώμης αλλά στους μικρούς θαλάμους όπου οι τρόφιμοι ξοδεύουν τον απεριόριστο ελεύθερο χρόνο τους. Με το ασπρόμαυρο νιώσαμε ελεύθεροι να κινηματογραφήσουμε τον Βρούτο στο κελί του να υποφέρει και να μονολογεί με πάθος: “Ο Καίσαρας πρέπει να Πεθάνει”. Επιλέξαμε ισχυρές και βίαιες εικόνες που στο τέλος χάνονται μες στη χαρά και την επιτυχία των κρατουμένων-ηθοποιών. Αλλά η επιλογή βασίστηκε και στη αφήγηση της ιστορίας, στην πορεία του χρόνου και σε ένα πιο εύκολο και κατανοητό φλασμπάκ. Δεν πρόκειται για μια καινοτόμα επιλογή, όμως μας αρέσει να δουλεύουμε και με δοκιμασμένες πρακτικές."

Μια ταινία, γεμάτη συμβολισμούς. Ένα φιλμ, εντυπωσιακό, προκλητικό μα συνάμα και ελκυστικό. Αν και διανύουν την όγδοη δεκαετία της ζωής τους, οι Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι εντυπωσίασαν στο φετινό Φεστιβάλ Βερολίνου, ενθουσιάζοντας κοινό, δημοσιογράφους και κριτική επιτροπή, και κερδίζοντας την Χρυσή Αρκούδα αλλά και το Βραβείο Οικουμενικής Επιτροπής με την ταινία τους “Ο Καίσαρας Πρέπει να Πεθάνει”. Παράλληλα, το φιλμ, είναι η Επίσημη επιλογή της Ιταλίας, για τα Όσκαρ του 2013. Το "Caesar Must Die" (Ο Καίσαρας πρέπει να πεθάνει), είναι ένα συγκλονιστικό φιλμ, από τις σημαντικότερες δημιουργίες του 2012, που αξίζει αδιαμφισβήτητα της προσοχής σας.