[Η απαγόρευση της κυκλοφορίας των χοίρων στην Α. Πετρούπολη] του Γ.Σχορετσανίτη ~ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

‘‘Η πόλη του ήταν το βασίλειο της πειθαρχίας, τίποτα δεν αφέθηκε στη τύχη. Εξαιτίας των υπερβολικών κανονισμών , η Αγία Πετρούπολη απέκτησε σύντομα την εικόνα ενός αφιλόξενου και καταθλιπτικού  τόπου. Από το γεγονός αυτό γεννήθηκε και ο μετέπειτα μύθος της απόκοσμης πόλης, που έμελλε  να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην τέχνη και τη λογοτεχνία του 19ου αιώνα’’

 Orlando Figes, Ο χορός της Νατάσσας

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη

 Αποτελεί φυσικά τον διασημότερο δρόμο της Ρωσίας. Κι ακόμα τη ρωσική απάντηση στη λεωφόρο των Ηλυσίων Πεδίων του Παρισιού, στις Ράμπλας της Βαρκελώνης, και τόσων άλλων τέτοιων ευγενών λεωφόρων του Λονδίνου, του Άμστερνταμ, της Μαδρίτης, της Ρώμης και της Βενετίας. Το όνομα γνωστό σε πολλούς, κι όχι μόνο εδώ στην Αγία Πετρούπολη. Νιέφσκι Πρόσπεκτ, (Nevsky Prospekt), ή απλώς οδός Νιέφσκι. Σχεδιασμένη από τον Γάλλο αρχιτέκτονα Αλεξάντερ Λεμπλόντ (Alexandre Jean Baptiste Leblond), παράλληλα με τις τόσες άλλες ασχολίες που του ανέθεσε ο Μεγάλος Πέτρος, ο οποίος τον είχε αποκλειστικά στη διάθεσή του. Είχαν προηγηθεί, είναι αλήθεια, μερικές προσπάθειες, σχέδια  και χαράξεις του αρχιτέκτονα Γερόπκιν, που πρότεινε η λεωφόρος να κατασκευασθεί σαν τρίαινα. Ο αρχιτέκτονας Λεμπλόντ δεν μπορούσε φυσικά να οριοθετήσει εύκολα με τις τότε υπάρχουσες τοπικές αλλά και γενικότερες συνθήκες, την αρχή και το τέλος του δρόμου που ονειρευόταν ο εργοδότης και προϊστάμενός του. Ούτε και την ακριβή πορεία του στα λιμνασμένα έλη και δάση, μέσα στο αφιλόξενο τοπίο. Η περιοχή ήταν πυκνή δασική έκταση γεμάτη άγριους λύκους που τριγυρνούσαν στα πέριξ, σχεδόν ανενόχλητοι από ανθρώπους. Γύρω στα 1718, η περιοχή με τη βοήθεια πολλών, έμπειρων και δυνατών ξυλοκόπων, απαλλάχτηκε απ’ τα δέντρα σε μήκος περίπου 4,5 χιλιομέτρων και πλάτος που κυμαινόταν από 25 έως 60 μέτρα.

          Η συνέχεια ανήκει στην ιστορία και στους κατά μεγάλη πλειοψηφία, κακούς μαθητές της!  Το 1738 ονομάστηκε επίσημα η ‘‘Βασική οδός της Αγίας Πετρούπολης’’. Η πολυπόθητη λεωφόρος πέραν των φυσικών όμως προκλήσεων, αντιμετώπισε πολλές άλλες απογοητεύσεις  και απαγορεύσεις. Τουλάχιστον δύο φορές, το 1721 και το  1777, η λεωφόρος Νιέφσκι προσεγγιζόταν μόνο με βάρκες και πλοία  λόγω των απροειδοποίητων  πλημμύρων που διέλυαν την αρχιτεκτονική του τοπίου. Μία απ’ τις πολλές προκλήσεις, ήταν η απαγόρευση του καπνίσματος στους πεζούς, αφού το τελευταίο είχε ενοχοποιηθεί για πυρκαγιές και καταστροφή κτιρίων και συνοικιών στην περιοχή ετούτη. Αυτός ήταν και ο λόγος που το 1715 στρώθηκε με πέτρες και μάλιστα με έξοδα των κατοίκων σύμφωνα με διαταγή του τσάρου, αφού αυτοί ευθύνονταν για τις πυρκαγιές που ξεσπούσαν απ’ τα αναμμένα τσιγάρα που πετιόντουσαν εδώ και κει!

       Ο Μεγάλος Πέτρος όμως, δεν μπορούσε να ανεχθεί και να αφήσει τίποτα στη τύχη των ουρανών και του θεού. Ο ίδιος ξυριζόταν κάθε μέρα, φορούσε ευρωπαϊκά ρούχα, έτρωγε κρέας στις νηστείες και γενικά έκανε κάθε τι που περνούσε απ’ το χέρι του, ώστε να ακολουθεί τις εξελίξεις της Ευρώπης, παρακάμπτοντας τις πολιτιστικές στρεβλώσεις, αγκυλώσεις και αναχρονισμούς της Μόσχας. Έτσι ήταν αδύνατο να δεχτεί πως ας πούμε κάτοικοι αριστοκράτες στην καταγωγή, άφηναν ελεύθερα τα ζώα τους να περιφέρονται στις αυλές των σπιτιών και τα παράπλευρα σοκάκια της λεωφόρου Νιέφσκι και ακόμα μερικές φορές πάνω σ’ αυτή. Τα σχετικά διατάγματα που αναφέρονταν στην απαγόρευση της κυκλοφορίας των γελαδιών και των γουρουνιών στις υπέροχες λεωφόρους της πόλης, ήταν πάμπολλα και συνεχόμενα. Το ένα αντικαθιστούσε το προηγούμενο σε ημερομηνία αλλά και σε σοβαρότητα με  τη λήψη αποτρεπτικών μέτρων!

      Κατά τη διάρκεια των πρώτων σοβιετικών χρόνων (1918-1944), ήταν γνωστή ως η λεωφόρος της 25ης του Οκτώβρη, ονομασία που παρέπεμπε στην ημέρα της Οκτωβριανής Επανάστασης. Από το ιστορικό Ναυαρχείο στα βόρεια μέχρι το μοναστήρι του Αλεξάνδρου  Νιέφσκι, σήμερα είναι γνωστή για την υπέροχη αρχιτεκτονική  και το μποέμικο χαρακτήρα της. Ονόματα όπως Πούσκιν, Γκόγκολ, Τσαϊκόφσκι, Ρίμσκι Κόρσακωφ και Ντοστογιέφσκι, έχουν συνδέσει αξιόλογα γεγονότα, στιγμές  και περιόδους της ζωής τους, με ετούτη εδώ τη λεωφόρο, αλλά η τελευταία  δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά. Έπρεπε να πάρει το όνομα του Αλεξάνδρου  Νιέφσκι.

     Ο Αλέξανδρος Νιέφσκι, ήταν Ρώσος υπήκοος του 13ου αιώνα και έγινε και έμεινε γνωστός ως ο εθνικός ήρωας στον οποίο πιστώνεται η κατατρόπωση των σουηδικών και γερμανικών στρατευμάτων εισβολής. Αργότερα φυσικά αγιοποιήθηκε και θάφτηκε στην ομώνυμη μονή. Ο εικοστός αιώνας δεν είχε να προσφέρει πάρα πολλά  στη λεωφόρο. Αναφέρω ενδεικτικά ένα περίεργο κτίσμα δίκην φρουρίου της Αεροφλότ στο νούμερο 7 και στο 21 πιο κάτω το Σπίτι των εμπόρων γούνας. Στο νούμερο 18, το γραφικό καφέ Λιτερατούρναγια (Literaturnaya Cafe) έχει ένα ευχάριστο εσωτερικό που θυμίζει αρκετά από την προεπαναστατική Αγία Πετρούπολη. Ο Αλέξανδρος Πούσκιν ήταν συχνός επισκέπτης εδώ και εδώ απήλαυσε το τελευταίο γεύμα του πριν από την μοιραία μονομαχία του με τον Ζώρζ Νταντές (Georges D'Anthes), το 1837.

       Οι εκπλήξεις συνεχίζονται. Αλλά βεβαίως είναι αδύνατον να τα συγκρατήσεις όλα. Λίγο πιο κάτω το κτίριο της εταιρείας Σίνγκερ κερδίζει επάξια τις εντυπώσεις μου. Γωνία λεωφόρου Νιέφσκι και του καναλιού Γκριμπογιέντοβ, απέναντι από τον μοναδικό καθεδρικό ναό του Καζάν. Ιστορικό, θρησκευτικό και αρχιτεκτονικό κτίριο, πολύτιμη κληρονομιά σε τούτη την πόλη, που ανήκει στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Ένα από τα κληροδοτήματα του εικοστού αιώνα (1902-1904) στην πόλη.  Προοριζόταν να γίνει ψηλό, αλλά ο νόμος ήταν αρκετά σαφής. Δεν επιτρεπόταν να χτίζονται σπίτια ψηλότερα από είκοσι δύο μέτρα στο κέντρο της Αγίας Πετρούπολης, το ύψος του σπιτιού του τσάρου. Σε απάντηση ο αρχιτέκτονας Π. Υ. Σιουζόρ, βρήκε μια κομψή λύση και κατασκεύασε ένα πύργο στη γωνία του με μια σφαίρα που παριστάνει τη γη από γυαλί, που δεν εμποδίζει πάντως τη θέα άλλων κτιρίων στο κέντρο της πόλης. Την γυάλινη υδρόγειο σφαίρα κρατάνε ψηλά ακούραστα, μέρα νύχτα, με κρύο και ζέστη, αγάλματα κατασκευασμένα από τους γλύπτες Α. Λ. Όμπερ και Α. Γ. Άνταμσον. 

    

Περασμένο ζεστό, μάλλον,  απόγεμα, αποξεχάστηκα στη λεωφόρο Νιέφσκι. Ζήτησα κάτι λίγη δροσιά. Δέχτηκαν να μου την προσφέρουν απλόχερα τα σχεδόν κατειλημμένα μπαρ, καφενεία, εστιατόρια και πάσης φύσεως καταστήματα που βρίσκονται ξαπλωμένα νωχελικά στις παρυφές και τις γωνίες της επιμήκους λεωφόρου.  Θέλησα ξαφνικά να συνδυάσω την αναγκαστική ξεκούραση και την ευπρόσδεκτη απόλαυση κάτι παγωμένου, με μια άλλη  διαφορετική παραγωγική κούραση. Την επίσκεψη των μεγάλων εμπορικών κέντρων. Εκεί που συχνάζει η πληθώρα των κατοίκων της πόλης, και αφιερώνει μεγάλο αριθμό ωρών  με το να  αγοράζει , καταναλώνει και ακολουθεί κατά πόδας τις άλλες δυτικές χώρες στις καθημερινές συνήθειες. Στο γίγνεσθαι του καταναλωτικού σφυγμού. Μου  κέρδισε την περιέργεια να επισκεφτώ το κιτρινωπό, μεγάλης  ομολογουμένως έκτασης, κτίριο του Γκοστίνυ Ντβόρ (Gostiny Dvor).

         Το   ‘‘Gostinyi dvor’’,  είναι ρωσικός και ιστορικός όρος που παραπέμπει σε μια εσωτερική σκεπασμένη αγορά ή σ’ ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο.  Τέτοιες δομές σαν ετούτη κατασκευάστηκαν σε  κάθε μεγάλη πόλη της Ρωσίας κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα και αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της νεοκλασσικής  αρχιτεκτονικής. Το όνομα όμως Γκοστίνυ Ντβόρ (Gostiny Dvor),  συνήθως αναφέρεται στο κατάστημα ετούτο της Αγίας Πετρούπολης. Δεν είναι μόνο το παλιότερο και μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο, αλλά και ένα από τα πρώτα μεγάλα καταστήματα που άνοιξαν σε όλο τον κόσμο. Οι εργασίες άρχισαν το 1757 επί τη βάσει ενός πολύπλοκου  σχεδίου του Bartolomeo  Rastrelli, που ήταν όμως πέραν των οικονομικών προδιαγραφών και ικανοτήτων του κτιριακού συγκροτήματος. Ο Jean–Baptiste Vallin de la Mothe, ο νέος αρχιτέκτονας που επωμίσθηκε την υπόθεση, επέβαλε μια λιγότερο δαπανηρή και ίσως λειτουργικότερη αρχιτεκτονική νεοκλασσική κατασκευή. Οι εργασίες   διήρκεσαν περίπου είκοσι οκτώ χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί παντελώς τo κτιριακό συγκρότημα των πενήντα τριών στρεμμάτων. Σε όλο το επόμενο αιώνα, το Gostiny Dvor δεν έμεινε  ατάραχο, αλλά τροποποιούνταν συνεχώς. Σήμερα στα σπλάχνα του περιέχονται περί τα διακόσια καταστήματα. Οι εσωτερικές κατεδαφίσεις και  διορθώσεις που έγιναν κατά καιρούς, δεν επηρέασαν ευτυχώς την εξωτερική του όψη. Το πέρασμα στους διαδρόμους των κτιρίων, ανάμεσα στα καταστήματα αποδεικνύεται πολύβουο. Κάπου στο βάθος και ο πολυσύχναστος και ομώνυμος σταθμός του μετρό. Προσπαθώ να αφουγκρασθώ τη νοοτροπία που διέπει τους υπαλλήλους των καταστημάτων και να τη συγκρίνω με την αντίστοιχη προηγούμενων εποχών. Αργά αλλά σταθερά διαφαίνεται μια προσπάθεια αλλαγής. Η παλιά αδιαφορία του στιβαρού ολιγομίλητου σοβιετικού υπαλλήλου, δίνει τη θέση της σε μια κάπως  ενεργητικότερη στάση στη θέα των πελατών. Δεν μπορώ να μην επαινέσω μερικές προσπάθειες στοιχειώδους έκφρασης, ειδικά της νεότερης ηλικίας, στην αγγλική γλώσσα. Σίγουρα απαιτείται χρόνος, πρέπει να διανυθεί  κάποια απόσταση. Το κέρδος της επιχείρησης άρχισε και σ’ αυτούς εδώ τους βόρειους παράλληλους,  από πολύ καιρό να ανυπομονεί!