[Χειμερία Νάρκη] του Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν ~ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Του Γιώργου Ρούσσου

Ο σπουδαίος Τούρκος σκηνοθέτης Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, τρία χρόνια μετά το φιλμ του «Κάποτε στην Ανατόλια», επιστρέφει με τη νέα δημιουργία του. Ο λόγος για την υπέροχη ταινία «Χειμερία Νάρκη» (Kis Uykusu / Winter Sleep), που προβλήθηκε πέρσι στο 67ο Φεστιβάλ των Καννών, κερδίζοντας τον Χρυσό Φοίνικα. Παρά τη μεγάλη χρονική διάρκεια του φιλμ - 196 λεπτά - η μαγική του φωτογραφία, οι σχεδόν μπεργκμανικοί του διάλογοι και η σπουδαία ερμηνεία του πρωταγωνιστή Χαλούκ Μπιλγκινέρ, αιχμαλωτίζουν τον θεατή, χαρίζοντας του μία μοναδική εμπειρία θέασης...
Ο Αϊντίν (Χαλούκ Μπιλγκινέρ - Haluk Bilginer) - το όνομα του ήρωα της ταινίας, Αϊντίν, σημαίνει διανοούμενος στα τούρκικα - υπήρξε ένας σπουδαίος και δημοφιλής ηθοποιός, που πλέον έχει αποσυρθεί και όντας ευκατάστατος, λειτουργεί ένα μικρό ξενοδοχείο στην κεντρική Ανατολία. Μαζί του μένουν, η νεαρή γυναίκα του Νιχάλ (Μελίσα Σόζεν - Melisa Sözen), με την οποία έχει μια θυελλώδη σχέση και η αδελφή του Νετζλά (Ντεμέτ Ακμπάγκ - Demet Akbag), η οποία υποφέρει λόγω του πρόσφατου διαζυγίου της.

Πλούσιος πλέον ο Αϊντίν, έχει χάσει την επαφή με την πραγματική ζωή και τις δυσκολίες των ανθρώπων γύρω του. Κλεισμένος στους τέσσερις τοίχους του ξενοδοχείου του, έχει ως βασικό του μέλημα τα άρθρα του που γράφει για μία μικρή, τοπική εφημερίδα, ενώ θέλει κάποιοι στιγμή να συγγράψει ένα σπουδαίο βιβλίο, σχετικά με την ιστορία του τουρκικού θεάτρου. Οι μόνοι άνθρωποι τους οποίους συναναστρέφεται είναι, ο επιστάτης του, η γυναίκα του και η αδελφή του. Όμως τον χειμώνα, καθώς το χιόνι αρχίζει να πέφτει, το ξενοδοχείο γίνεται καταφύγιο, αλλά κι ένα αναπόδραστο μέρος που οξύνει τις μεταξύ τους έριδες...

«Στην ταινία μου δεν αναφέρομαι στην παρούσα πολιτική κατάσταση στην Τουρκία. Η ταινία γυρίστηκε πριν τα γεγονότα του Ιουνίου. Δεν πιστεύω ότι ένας σκηνοθέτης πρέπει ν’ αναφέρεται στη σύγχρονη πραγματικότητα μιας χώρας. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για την παρούσα κατάσταση, θα το κάνω σε τρία χρόνια, αλλά όχι τώρα. Ό,τι συμβαίνει στη χώρα μας κι ό,τι συνέβη τα περασμένα χρόνια είναι εύκολο να εξηγηθεί αν αναλογιστεί κανείς την ανθρώπινη φύση. Αλλά θεωρώ ότι ένας σκηνοθέτης δεν πρέπει να σκέφτεται το παρόν, αλλά να βλέπει τα πράγματα με μια ευρύτερη οπτική. Νομίζω ότι το χρέος ενός σκηνοθέτη διαφέρει από εκείνο ενός δημοσιογράφου. Φυσικά οι σκηνοθέτες μπορεί να επιλέξουν να κάνουν τους δημοσιογράφους, αλλά για μένα ο σκηνοθέτης πρέπει να επικεντρώνεται περισσότερο στην ψυχή του θεατή. Στην Ιαπωνία, όταν κάποιος πεθάνει σε μια διαμάχη, κάποιος από την Κυβέρνηση θα παραιτηθεί. Στην Τουρκία, κανείς δε θα παραιτηθεί σε μια τέτοια περίπτωση. Είναι θέμα διαφορετικής κουλτούρας. Θεωρώ ότι δική μου επιτυχία είναι να δώσω στο κοινό ιδέες, να θρέψω τις ψυχές των θεατών, κι οι θεατές μπορεί να νιώσουν ντροπή για κάποια πράγματα κι αυτό θα είναι επιτυχία της ταινίας. Έτσι, πιστεύω ότι ο σκηνοθέτης πρέπει να δουλεύει προς αυτήν την κατεύθυνση. Εμένα τουλάχιστον, οποιοσδήποτε άλλος τρόπος να κάνω ταινίες δε μου προσφέρει κίνητρο να δουλέψω. Προσπαθώ να καταλάβω περισσότερο την ανθρώπινη ψυχή και πιστεύω ότι γνωρίζουμε λιγότερα για τον άνθρωπο και το πώς δρα πάνω στη Γη, απ’ ό,τι για τον Άρη!» - Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν

Οι τρεις βασικοί πρωταγωνιστές της ταινίας, η Μελίσα Σόζεν, η Ντεμέτ Ακμπάγκ και ειδικά ο Χαλούκ Μπιλγκινέρ, είναι εξαιρετικοί στους ρόλους και ακροβατούν με ακρίβεια πάνω σ' ένα άψογα δομημένο σενάριο. Οι διάλογοι συχνά πυκνά μας φέρνουν στο νου εικόνες από τις ταινίες του σπουδαίου Ίνγκμαρ Μπέργκμαν - και ειδικά από το φιλμ «Σκηνές από έναν Γάμο» του 1973 - παράλληλα όμως είναι έντονη και η επιρροή από τη ρώσικη λογοτεχνία και κυρίως από τον Τσέχοφ. Ο σκηνοθέτης, αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Η αφορμή για την ταινία ήταν τρία διηγήματα του Τσέχοφ, αλλά η ταινία έχει πολλούς διαλόγους και ήθελα να τους ερμηνεύσουν επαγγελματίες ηθοποιοί: ερασιτέχνες ηθοποιοί οπωσδήποτε θα δυσκολεύονταν να τους βγάλουν εις πέρας. Για την ακρίβεια, μ’ αρέσει πολύ ο διάλογος στις ταινίες, έτσι ήταν η πρώτη μου ταινία, "Το Χωριό", αλλά μετά άρχισα να τον φοβάμαι και να τον αποφεύγω. Ωστόσο αγαπώ πολύ το θέατρο και γενικώς, το κείμενο. Σ’ αυτήν εδώ την ταινία, λοιπόν, όχι απλώς χρησιμοποιώ πολύ διάλογο, αλλά είναι και λογοτεχνικού ύφους. Στο σινεμά αυτό μπορεί να μη λειτουργήσει πάντα: στις προηγούμενες ταινίες προσπάθησα να κρατήσω πιο ρεαλιστικό, φυσικό ύφος. Αλλά συνειδητοποιώ ότι στο σινεμά μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη διαφορετική γλώσσα, ακόμα και στη διαφήμιση και στην τηλεόραση το δοκιμάζουν.»

Στον πρωταγωνιστικό ρόλο συναντάμε τον Χαλούκ Μπιλγκινέρ (Haluk Bilginer), έναν σπουδαίο ηθοποιό, ο οποίος είχε στο παρελθόν απορρίψει τον ρόλο τρεις φορές εξαιτίας των ανειλημμένων θεατρικών του υποχρεώσεων. Όμως ο Τσεϋλάν επέμεινε, τονίζοντας ότι ο ήρωας είχε σχεδιαστεί πάνω στον Μπιλγκινέρ εξ αρχής. Ο πρωταγωνιστής, είχε δηλώσει στη συνέντευξη τύπου του Φεστιβάλ Καννών, σχετικά με την πρόκληση του ρόλου του:

«Όταν πρωτοπήρα το σενάριο τρόμαξα, γιατί ήταν 183 σελίδες, ήταν σαν τον τηλεφωνικό κατάλογο της Νέας Υόρκης. Αλλά το διάβασα πρώτη φορά μετά από μια παράσταση, ξεκίνησα στις 12, τελείωσα κατά τις τρεισήμισι κι έστειλα αμέσως μήνυμα στον Μπιλγκέ, λέγοντάς του ότι ήταν πολύ ειλικρινές και δε φοβόταν την αυτοκριτική. Κάναμε πρόβες όπως στο θέατρο, αλλά μετά τις κινηματογραφήσαμε κιόλας κι είχαμε σκηνές που διαρκούσαν 15 λεπτά συνεχόμενα. Δηλαδή το υλικό από το οποίο βγήκε μια ταινία 196 λεπτών, είναι υλικό 200 ωρών!»

Ο Τουρκικός Κινηματογράφος βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε συνεχή άνοδο. Πέρσι και με αφορμή την επέτειο για τα 100 Χρόνια Τουρκικού Κινηματογράφου, είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος μία εβδομάδα με δεκατέσσερις (14) συνολικά ταινίες μεγάλου μήκους. Επιλογές από τις πιο επίκαιρες και διαχρονικές ταινίες της γείτονος χώρας. Ένα σινεμά το οποίο αποτελεί από τις πλέον εξελισσόμενες εθνικές φιλμογραφίες στις μέρες μας, διεκδικώντας επάξια τη θέση του στον διεθνή κινηματογραφικό χάρτη.

Το 2003, το Βραβείο που απέσπασε στις Κάννες - France Culture Award / Foreign Cineaste of the Year - ο Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν (Nuri Bilge Ceylan) για την ταινία του "Μακρυά / Uzak" (2002), πυροδότησε μία άνθιση του νέου τουρκικού σινεμά. Ενώ αξίζει να σημειώσουμε ότι η «Χειμερία Νάρκη», είναι η δεύτερη τουρκική ταινία που κερδίζει Χρυσό Φοίνικα μετά τον «Δρόμο» (Yol / The Road / The Way) του Γιλμάζ Γκιουνέι, το 1982. Παράλληλα η νέα δημιουργία του Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, αποτελεί την μεγαλύτερη σε διάρκεια ταινία που έχει κερδίσει Χρυσό Φοίνικα, στην ιστορία του Φεστιβάλ Καννών.

Ο αναγνωρισμένος και πολυβραβευμένος σκηνοθέτης του τουρκικού κινηματογράφου, ο Νουρί Μπιλγκέ Τσεϋλάν, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1959, αλλά μεγάλωσε στην επαρχία. Σπούδασε σκηνοθεσία στο Πανεπιστήμιο Μιμάρ Σινάν της Κωνσταντινούπολης. Το "Χωριό", η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία το 1997, προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Βερολίνου. Στο ίδιο φεστιβάλ αλλά στο διαγωνιστικό τμήμα, προβλήθηκαν και τα "Σύννεφα του Μάη" το 2000.

Το φιλμ του "Μακριά" κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής καθώς και δύο Βραβεία Καλύτερου Ηθοποιού στο Φεστιβάλ Καννών το 2003. Η ταινία "Κλίματα Αγάπης", έλαβε το βραβείο FIPRESCI στο Φεστιβάλ Καννών το 2006, ενώ οι "Tρεις Πίθηκοι" κέρδισαν το Βραβείο Kαλύτερης Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Kαννών το 2008 και το "Κάποτε στην Ανατολία" κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών το 2011.

«Οι ήρωες μου είναι τόσο αισιόδοξοι, όσο οι πραγματικοί άνθρωποι σήμερα. Δε μου αρέσει ποτέ να τελειώνω μια ταινία αισιόδοξα, με μια νότα ελπίδας, είμαι πολύ ρεαλιστής για κάτι τέτοιο, καμιά φορά ο πεσιμισμός είναι απαραίτητος. Ο μονόλογος του Αϊντίν στο τέλος της ταινίας μου φάνηκε υπερβολικά αισιόδοξος και θέλησα να τον κάνω πιο κυνικό, να μεταφέρω μέρος της ευθύνης και στη γυναίκα του και το προσπάθησα στο μοντάζ. Στις ταινίες δε μ’ αρέσει να καταλαβαίνω με τη μία τις προθέσεις των ηρώων.» - Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν

Η «Χειμερία Νάρκη» (Winter Sleep - 2014) αποτελεί τη νέα δημιουργία του σπουδαίου Τούρκου δημιουργού Νουρί Μπίλγκε Τσεϋλάν. Το φιλμ πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα του πέρσι τον Μάιο στο επίσημο Διαγωνιστικό Τμήμα του 67ου Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ των Καννών, όπου και τιμήθηκε με τον Χρυσό Φοίνικα και το Βραβείο FIPRESCI της Διεθνής Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου. Ο σκηνοθέτης, με τη νέα του δημιουργία (διάρκειας 196 λεπτών) μάγεψε τη Διεθνή Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου: «To βραβείο πήγε σ' έναν σπουδαίο κινηματογραφιστή που κατάφερε να μας εκπλήξει και να μας διασκεδάζει με την σε βάθος αναζήτηση της ψυχής, τοποθετημένη απέναντι στο βλέμμα μας με σπουδαίους κινηματογραφικούς όρους.»

Η «Χειμερία Νάρκη» (Kis Uykusu / Winter Sleep - 2014) του Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, αποτέλεσε και την επίσημη πρόταση της Τουρκίας για το Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας 2015, αν και δεν κατάφερε να προκριθεί στην τελική πεντάδα. Η ταινία, πραγματοποίησε την ελληνική της πρεμιέρα στο πλαίσιο του 55ου Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, στο τμήμα: Ματιές στα Βαλκάνια. Από την Πέμπτη 5 Φεβρουαρίου, το φιλμ κυκλοφορεί στις Κινηματογραφικές Αίθουσες της χώρας, σε διανομή της Ama Films.

Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε ότι η αφίσα της ταινίας είναι εμπνευσμένη από έναν πίνακα του I. Glazunov, ο οποίος είχε διακοσμήσει με πίνακά του, το πρώτο μυθιστόρημα του Φίοντορ Ντοστογέφσκι «Netochka Nezvanova». Αυτός ο πίνακας υπάρχει και στην ταινία, στο δωμάτιο της Νιχάλ.