[Σμύρνη 1900-1922] της Μαρίας Ηλιού

η Κινηματογραφική Πρόταση της εβδομάδας

Σμύρνη: Η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης 1900-1922 της Μαρίας Ηλιού (2012)

γράφει ο Γιώργος Ρούσσος

baphomet

Ιστορικοί από την Αμερική και την Ευρώπη μιλούν για την μεγάλη καταστροφή, στα παράλια της Μικράς Ασίας. Παράλληλα, Σμυρνιοί, πρώτης, δεύτερης και τρίτης γενιάς, αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες. Μάλιστα, τρεις από αυτούς, ξετυλίγουν οικογενειακές μικρο-ιστορίες σε σχέση με τα γεγονότα, από την Ελληνική, την Αρμενική και την Τουρκική πλευρά, από τα χρόνια της άνθησης της περιοχής, έως τα χρόνια της καταστροφής.

Ενενήντα χρόνια μετά την καταστροφή της Σμύρνης, αρχίζουν οι προβολές του πολυσυζητημένου ντοκιμαντέρ της Μαρίας Ηλιού, "Σμύρνη: Η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης 1900-1922".

Η σκηνοθέτις Μαρία Ηλιού και ο ιστορικός Αλέξανδρος Κιτροέφ, που είχαν παρουσιάσει το 2007 στο Μουσείο Μπενάκη, "Το Ταξίδι: το Ελληνικό Όνειρο στην Αμερική" (επιλογή του American Film Institute στη Washington DC ανάμεσα στις 20 καλύτερες Ευρωπαϊκές ταινίες του 2008 και βραβείο καλύτερου ιστορικού ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ του Houston), μετά από τέσσερα χρόνια συνεργασίας και έρευνας στην Ευρώπη και την Αμερική, φέρνουν πίσω στο κοινό, εικόνες ξεχασμένες σε «κλειστά» αρχεία αλλά και μια νέα οπτική που συμπεριλαμβάνει όλες τις κοινότητες στη ζωή της Σμύρνης, καθώς και τα δραματικά γεγονότα του 1922.

Το ιστορικό ντοκιμαντέρ δίνει στο ελληνικό κοινό τη δυνατότητα, όχι μόνο να δει άγνωστες εικόνες από τη Σμύρνη, αλλά και γιατί φθάσαμε στην τραγική κατάληξη της καταστροφής της. Συγχρόνως οι δύο συνεργάτες, δίνουν μια νέα ματιά στον τρόπο με τον οποίο διηγούνται την ιστορία. Μια ματιά που κρατά αποστάσεις τόσο από μια υπέρμετρα εθνικιστική αφήγηση όσο και από νεώτερες απόπειρες που αποσιωπούν τα τραγικά γεγονότα της καταστροφής, παραμορφώνοντας την αλήθεια.

Ενενήντα χρόνια μετά την καταστροφή, το ντοκιμαντέρ τεκμηριώνεται με σπάνιο φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό που σταχυολογήθηκε από αρχεία της Αμερικής και της Ευρώπης. Για πρώτη φορά δημοσιεύονται άγνωστες εικόνες της Σμύρνης από ιδιωτικές συλλογές, όπως αυτή του Pierre De Gigord, και από τα αρχεία της Library of Congress, του Πανεπιστημίου του Princeton και του Harvard, του Near East Relief, του Imperial War Museum, της Pathe, του Albert Kahn Fondation και άλλων ιδρυμάτων της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Για την ηχητική επένδυση της ταινίας, η μοντέρ εικόνας και ήχου Αλίκη Παναγή χρησιμοποίησε ήχους εποχής προκειμένου να ζωντανέψουν τα γεγονότα, ενώ ο μουσικός Νίκος Πλατύραχος, βασίστηκε σε τραγούδια από τη Σμύρνη και επιτυχίες της εποχής για να συνθέσει την πρωτότυπη μουσική του.

Το ντοκιμαντέρ, βασίζεται στην ιδέα ότι η κοσμοπολίτικη Σμύρνη παρόλο που καταστράφηκε με τραγικό τρόπο, εξακολουθεί να υπάρχει. Εξακολουθεί να είναι ένας τρόπος ζωής και να επιβιώνει, μέσα μας..