L' Avventura (1960) του Μικελάντζελο Αντονιόνι

Το L' Avventura (Η Περιπέτεια), είναι η πολυβραβευμένη ταινία του Μικελάντζελο Αντονιόνι, επίσημη τιμώμενη ταινία στο Φεστιβάλ Καννών το 2009, υποψήφια για τον Χρυσό Φοίνικα και διακεκριμένη με το Βραβείο της Επιτροπής το 1960, η οποία εκτυλίσσεται στις μαγικές ακτές της Σικελίας. Γυρισμένη κατά το ήμισυ σ' ένα ερημικό, ηφαιστειογενές νησί όπου βρίσκει καταφύγιο μια παρέα πλουσίων ενώ ταξιδεύει με ιστιοπλοϊκό, η ταινία είναι γεμάτη ήλιο, θάλασσα και φυσικά... μυστήριο. Μια εξαφάνιση, μια ιστορία αγάπης και το μεσογειακό θερμό καλοκαίρι συνθέτουν το τοπίο της  περιπέτειας μας. Μ' ένα υπέροχο cast ηθοποιών, αποτελούμενο από τους Μόνικα Βίτι, Γκαμπριέλε Φερτσέτι, Λέα Μασάρι, Ντομινίκ Μπλανσάρ και Ρέντζο Ρίτσι.

Ο Michelangelo Antonioni εξαφανίζει την ηρωίδα της «Περιπέτειας» υπό συνθήκες ανεξιχνίαστου  μυστηρίου, κομματιάζοντας το φιλμ με πρωτότυπο, περίεργο, μα πάνω απ' όλα, αριστουργηματικό τρόπο. Έτσι λοιπόν, το χρονικό της εξαφάνισης της Anna, δηλαδή του πλουσιοκόριτσου, που προοικονομείται από τις πρώτες σκηνές ως κεντρικό πρόσωπο της «Περιπέτειας», διαγράφεται σε τέσσερις Πράξεις. Πράξη πρώτη: αναχώρηση από το πατρικό σπίτι με τη συνοδεία της φίλης της Claudia, Πράξη δεύτερη: συνάντηση με τον κατά τι μεγαλύτερο εραστή της, Πράξη τρίτη: περαιτέρω διεύρυνση της παρέας και εκδρομή σ' ένα άγονο, βραχώδες ερημονήσι, Πράξη τέταρτη: η Anna είναι μυστηριωδώς εξαφανισμένη...

Το φιλμ, από την αρχή και σταδιακά, αποκτά μια χροιά ανησυχητική, καθώς  κινήται σε τεντωμένο σχοινί. Οι ήρωες, βαδίζουν σ' ένα έδαφος όπου κάθε βεβαιότητα τίθεται υπό αμφισβήτηση. Τα γεγονότα, μπορούν να ανατραπούν ανά πάσα στιγμή και φυσικά το φιλμ έχει αρκετά στοιχεία που θα το κατέτασσαν ως θρίλερ.

Ο Antonioni απαράμιλλα πονηρός, σκάβει εξ αρχής τον λάκκο της φιλικής σχέσης Anna - Claudia και σχεδιάζει με αδρές γραμμές ένα ερωτικό τρίγωνο. Παίζοντας κυρίως με τη σύνθεση του κάδρου και τα αμφίσημα βλέμματα, των πρωταγωνιστών του. Χαρακτηριστικές, είναι οι σκηνές όπου η ηρωίδα εκφράζει έστω και σιωπηλά μια αδιαμφισβήτητη τάσης φυγής, ενώ ο σκηνοθέτης προετοιμάζει την αναχώρηση και αντικατάστασή της, χρησιμοποιώντας με πανούργο τρόπο ένα φόρεμα που σταδιακά, αλλάζει χέρια.

Όπως θα ’λεγε και ο ίδιος ο Antonioni, στο Cinema nuovo, 23 χρόνια μετά: «Όλοι αναρωτιούνται βλέποντας την ταινία: τι τέλος είχε η Anna; Υπήρχε στο σενάριο μια σκηνή που στη συνέχεια κόπηκε, δεν θυμάμαι για ποιο λόγο, στην οποία η Claudia, η φίλη της Anna, βρίσκεται μαζί με τους άλλους φίλους της στο νησί. Κάθονται και φαντάζονται όλες τις δυνατές υποθέσεις γύρω από την εξαφάνιση της κοπέλας. Όμως δεν υπάρχουν απαντήσεις. Μετά από μια σιωπή κάποιος λέει “Ίσως να πνίγηκε μόνο”. Η Claudia γυρίζει απότομα και λέει “Μόνο;”. Όλοι κοιτάζονται πανικόβλητοι. Αυτός λοιπόν ο πανικός είναι το στίγμα της ταινίας.»

Ο ιδιοφυής Antonioni, έχει μεταξύ των άλλων, την ικανότητα να εγκαθιστά την αβεβαιότητα στο μυαλό μας, με μόνο μέσο τη θέση και τις διακριτικές κινήσεις της κάμερας. Παρατηρώντας την μακρινή λήψη της αποχώρησης του ζευγαριού από την πόλη-φάντασμα, όπου έφτασε για να αναζητήσει την Anna αλλά κατέληξε να κάνει έρωτα, συναισθανόμαστε μια επερχόμενη απειλή ή κάτι που οι ήρωες αγνοούν. Καθώς η κάμερα κινείται με μπροστινό κάθετο τράβελινγκ, μοιάζει ως σαν να ξετυλίγει το επικίνδυνο νήμα των πραγμάτων.

Το L`Avventura, είναι κατά πολλούς, η ταινία που χάρισε στον Antonioni τη διεθνή καταξίωση, τόσο γιατί κέρδισε το βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών, όσο και γιατί είχε στην εποχή της, τεράστια εισπρακτική επιτυχία. Ας μείνουμε όμως στο γεγονός, ότι πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα στην ιστορία του κινηματογράφου, για μια ταινία που επηρέασε κι επηρεάζει τη μετέπειτα διεθνή φιλμογραφία με άπειρους τρόπους. Η υπόθεση της ταινίας μπορεί να είναι, ακόμα και για την εποχή της, εξαιρετικά απλή, το σενάριο όμως φανερώνει την ευφυΐα και το αστείρευτο ταλέντο ενός από τους μεγαλύτερους δημιουργούς στην ιστορία της 7ης τέχνης. Ένα σφιχτοδεμένο σενάριο, δίχως συναισθηματικές εξάρσεις που όμως σε κάνει τελικά να νιώσεις τόσα πολλά. Ο Antonioni, κατάφερε μοναδικά εδώ, να μετατρέψει την απλή ιστορία μιας εξαφάνισης, σε μια ολοκληρωμένη σπουδή πάνω στην αποξένωση, τις ανθρώπινες σχέσεις και τη λειτουργία της αστικής κοινωνίας.

Η ταινία αποτελεί ακόμα μία απόδειξη, ότι ναι μεν το σενάριο είναι το α και το ω για μια ταινία εκπληκτική, αυτό όμως που την καθιστά πραγματικά μαγευτική και εν τέλει ερωτεύσιμη είναι η σκηνοθεσία. Εδώ, ο καλλιτέχνης σε κάνει πραγματικά, να περιμένεις με ανυπομονησία το επόμενο πλάνο κι όταν αυτό έρχεται, απλά μα σταθερά, σε βυθίζει ολοένα και περισσότερο στο κινηματογραφικό του σύμπαν. Προκαλεί με αυτόν τον τρόπο τον θεατή, να ερωτευτεί όχι μόνο την ταινία, αλλά και την υπέροχα κινηματογραφημένη Ιταλία του `60.

Ο Antonioni για να πετύχει εδώ την περιγραφική προσέγγιση της απουσίας, υιοθετεί ένα ρεαλιστικό αργό φιλμικό τέμπο που σταδιακά «προδίδει» την άδηλη χρονικότητα του είναι. Προοδευτικά, ο πραγματικός χρόνος αποκαλύπτει έναν άλλον «υπαρξιακό», οι κινήσεις του οποίου φαίνονται πια να διαγράγουν όλες τις εξελίξεις, αποδυναμώνοντας το κύρος του πραγματικού. Παράλληλα, ενώ η ταινία βρίθει από σχόλια πάνω στην αποξένωση και τα μικρά της βραχυπρόθεσμα αντίδοτα, ο δημιουργός προσέχει στα πλάνα και στο μοντάζ του να μην υπεισέρχονται αδέσποτοι συνειρμοί που να «κλειδώνουν» ιδεολογήματα στο μυαλό του θεατή προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Το αποτέλεσμα, είναι ένα φιλμ, ανομολόγητης ομορφιάς, που θα μας στοιχειώνει για πάντα!

Γιώργος Ρούσσος

baphomet

δημοσιεύθηκε στο τχ.7

κατηγορία: κινηματογράφος