[Η Ελληνίδα Μητέρα] του Δ. Σολωμού ~ ΑΡΘΡΟ

Η «Ελληνίδα Μητέρα» ανήκει στα ιταλικά ποιήματα του Δ.Σολωμού τα οποία απέδωσε στην γλώσσα μας με επιδεξιότητα και ποιητική δύναμη ο Γεώργιος Κολοσγούρος. Θέμα του ποιήματος είναι η ανδρεία που συνοδεύει τα βήματα του Έλληνα στην ζωή σαν άφευκτη μοίρα. Ωστόσο ο ποιητής δεν γράφει έναν απλό ύμνο, το ποίημα δεν μοιάζει με εμβατήριο ή σάλπισμα. Όπως κάθε ποιητικό θέμα ο Σολωμός υπέταξε κι αυτό στις απαιτήσεις μιας υψηλής τέχνης. Μια πυκνή δραματικότητα κυλάει από τους στίχους καθώς αυτοί ανελίσσονται χωρίς διακοπή. Η μάνα μιλάει στον μικρό γιο της αλλά ο λόγος μοιάζει περισσότερο με εσωτερικό διάλογο. Θέση συνομιλητή κατέχει το πεπρωμένο του βρέφους που ρίχνει κιόλας την σκιά του στην αθώα μορφή. Δίπλα στην κούνια του κρέμεται το πατρικό σπαθί, κληρονομιά θανάτου. Η μητέρα αναμετράει το αδύναμο κορμάκι που μέσα του αύριο θα ενσαρκωθεί ο πόθος της ελευθερίας. Το χέρι του δεν θα σφίγγει πια το λαιμό της αλλά την λαβή του «ολεθροφόρου ξίφους» Το βιάζει να μεγαλώσει «μην τυχόν χωρίς μάνα μείνει». Γιατί αυτή θα τρέξει πάλι στην μάχη μια και κανείς δεν ρωτά αν άντρας ή γυναίκα είναι η σοδειά του θανάτου. Παντού ο πόλεμος και τριγύρω λάκκοι άπειροι που «γεμίζουν οι νεκροί μας». Για μια στιγμή τρεμοπαίζει στα μάτια της η μητρική τρυφερότητα. Αλλά γρήγορα ξαναθυμάται πως η ζωή του μικρού γιου της δεν πλάστηκε για να υπηρετήσει το ήμερο βασίλειο της ειρήνης αλλά το υπέρτατο ανθρώπινο Χρέος, την κατάκτηση της ελευθερίας.

Κρέμεται το σπαθί κοντά στην κούνια σου, καλό μου,
 αλλά το χέρι δεν είναι που το ’σφιγγε στη νίκη.

Μακρύς ο λάκκος π’ άνοιξε και κλει το γίγαντά μου.

Κάμπους, βουνά, χωρίς αυτόν μάχης καπνοί σκεπάζουν..

αλλ’ αυτό τώρα που κουνώ τ’ αμέριμνο κορμάκι                        

αύριο θα γίνει δύναμη που ο λογισμός κινάει,

και στήθι αντρίκειο θα σταθεί στες σαϊτιές της μοίρας.

Βρέχει τα βέλη της αυτή στα ύψη των ανδρείων,

που εκεί στημένοι στερεοί λάμπουν στη μάχη θείοι..

Χαρές και πλούτη να χαθούν, και τα βασίλεια, κι όλα,               

τίποτε δεν είναι, αν στητή μέν’ η ψυχή κι ολόρθη.
Όλα τα ερείπια γύρω της κοιτά χαμογελώντας,

κι ανθοί σ’ αυτά, παντού κι αργά, βλασταίνουν ως τον τάφο.

φυτρώνει και στο σκότος του του Παραδείσου τ’ άνθι.
Του κόρφου συ, της αγκαλιάς αγαπημένο βάρος,
σπούδαξε, μην αργοπορείς βάρος να γίνεις τρόμου

εκεί που οι χείμαρροι του εχθρού τρομαχτικά βρυχίζουν.

Αλλά το χέρι σου ζωστό πλια στο λαιμό μου γύρω
δε θα ’ναι τότε, αλλά σ’ αυτό τ’ ολεθροφόρο ξίφος.
Της Μοίρας έτσ’ οι δύναμες, όσο τρανές κι αν είναι,
κι αν πέσεις συ στον πόλεμο, μένουν εκείνες, όπως
της κούνιας τα κινήματα που τώρα σε κοιμίζουν.

Μεγάλωσε, μεγάλωσε, μη δίχως μάνα μείνεις.

Θα ζώσει εκείνη το σπαθί μες στο βυζί αποκάτου,

κι εμπρός ! σημαία και σπαθί, ψυχή, ψυχή, και νίκη !
Την ψυχή μέσα μου γρικώ του ποθητού πατρός σου,

και χίλιες, χίλιες γύρω μου ξαστράφτουν Αμαζόνες.

Άντρες, γυναίκες είν’, κανείς δε θα ρωτά στη μάχη.
Κοίτα τους λάκκους ! – αλλά τι μπορείς συ να κοιτάξεις;
Άπειρους λάκκους, άπειρους γεμίζουν οι νεκροί μας.
Πέφτουμ’ εμείς, το έργο μας για την πατρίδα μένει,

και σ’ όλα ζει τα στήθη μας τούτ’ η πνοή και μόνη,

που φλόγα γίνεται φριχτή καθολικού πολέμου,

που κάθε γη και θάλασσα παντού περιλαβαίνει,

που ζώνει εσέ και σκίρτημα και της κουνιάς σου δίνει.
Σκίρτα, κουνιά, μ’ ευχή χαράς για το καλό που θα ’ρθει !

Γλυκά κι η τύχη μού γελά, γιατί η στιγμή ’ναι τούτη

που τ’ ακριβά σου βλέφαρα σηκώνονται κι αφήνουν

το χαμογέλιο της ματιάς να λάμψει, σ’ όλα τ’ άλλα

αβέβαιο και τρεμάμενο, αλλ’ όχι και σ’ εμένα.
Έλα σ’ εμέ, των σπλάχνων μου γλυκό βλαστάρι. θέλω

για μια στιγμή γοργά ’π’ αυτό το σπίτι να μακρύνω.

θέλω το μέτωπ’ ο καπνός της μάχης να σου ’γγίξει,

πλατιά το στήθος σου, βαθιά, να πνέξει ολέθρου φλόγα.

Ο Γεώργιος Κολοσγούρος έχει κάνει την εξής εξαίσια ανάλυση, απόσπασμα από τα προλεγόμενά του στην έκδοση της μετάφρασης των ιταλικών ποιημάτων του Σολωμού :

«Στην Ελληνίδα Μητέρα έχουμε την συνοπτικότερη ποιητική ερμηνεία της θεωρίας  των «Ελεύθερων Πολιορκημένων». Ο ποιητής τολμάει να βάλει στο στόμα της πονεμένης, μεγαλόκαρδης μητέρας όλους τους υψηλούς στοχασμούς της ηθικής και ποιητικής θεωρίας του, αλλά πως αναβρύζουν εκείνα τα λόγια ζωντανεμένα από το υψηλότερο πάθος, από την γενναιότερη συναίσθηση της ευγένειας της ψυχής, και πως η φιλοσοφική αλήθεια γίνεται ποιητική καθώς βρίσκει αρμοδιώτατα και αβίαστα την φανταστική της μορφή.

Η προσωποποίηση της μοίρας, η βροχή των βελών της, οι ανδρείοι στημένοι στο ύψος της ηθικής ανεξαρτησίας  με ολόρθη την ψυχή, χαμογελώντας μπροστά στα ερείπια, νικώντας την φοβερή δύναμη της με το να παραδώσουν σ αυτήν ό, τι πρέπει να παραδώσουν, με το να δεχθούν αυτοθέλητα και ελεύθερα τον θάνατο και τον τάφον, όθεν όμως στο πείσμα τους βλασταίνει αθάνατο το λουλούδι του Παραδείσου, η τιμή και η δόξα και ο θρίαμβος του Πνεύματος, όλα αυτά τα υψηλά νοήματα, πλουσιοπάροχα χυμένα με ασύγκριτη τόλμη, πως τα κατασταίνει αντίλαλο πιστό του γενναιότερου απ όλα τα έμφυτα ορμήματα της ψυχής μας, ο ελεύθερος και αβίαστος ποιητικός ενθουσιασμός. Και πως αγιάζεται στο εθνικότατο τούτο ποίημα η γυναίκα μητέρα, που σαν άλλη Σπαρτιάτισσα μητέρα του Λεωνίδα ή κανενός των 300 της Σπάρτης, δεν βλέπει και δεν εύχεται στο γλυκό βλαστάρι των σπλάχνων της παρά την αληθινή ζωή της δόξας και της τιμής, την αληθινή ζωή που δεν ημπορεί να προβάλει παρά από το θάνατο. Έτσι έσταινεν ο αθάνατος ποιητής μας το αληθινό θεμέλιο της εθνικής αγωγής...»

 Ο Γεώργιος Καλοσγούρος (1853-1902)  ήταν Έλληνας ποιητής. Ανήκει στους μετασολωμικούς ποιητές της Επτανησιακής Σχολής και ξεχώρισε για την μετάφραση των ποιημάτων του Σολωμού αλλά και για την εκπληκτική απόδοση στα ελληνικά της «Κόλασης» του Δάντη που μέχρι και σήμερα θεωρείται η καλύτερη.

πηγή «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», εκδ. Σταφυλίδη.